1970'li yılların sonunda, ikinci kez Sümbül"e tırmanmadan birkaç ay önce bir dergide, “Biri Sümbül dağının batısından (Hakkari'ye bakan yüzünden), diğeri ise 1973 yılında  yaya gittiğim Sat köyü yoluna, bir daha gitmeye töbeliyim. Kör yılanlardan susuzluktan sıcaktan ve merdiven gibi dik yokuşundan” diye yazmıştım.

Sat köyü macerasını daha sonraya bırakarak, tövbemi bozarak inici kez çıkmaya mecbur olduğum SÜMBÜL dağı macerasını anlatmadan önce de Hakkarililerin SIMBI dediği ve daha sonra Sümbül dağı olarak bilinen, Zap'ın ve Hakkari'nin doğu yakasındaki bu dağ hakkında kısa bilgi verme gereği duyuyorum.

Cilo dağları silsilesi Sümbülle başlar Şemdinli deki Geverok Bay dağlarında biter.

Yolunuzu uzatarak kuzeyden  Helêl vadisinden çıkmak  isterseniz hiç  unutamayacağınız bu cennet  vadisinden geçtiğinizde  burnunuzun hiç tatmadığı  güzel kokular sizi mest  edebilir. Haziran ayında Helêl  vadisinden bir görüntü.

İkinci ve uzun bir yürüyüşle de Helêl vadisiden doğuya yürüyerek yukarıya çıkarak Mere dağı vadisini tırmandıktan sonda tekrar batıya yönelerek zirveye çıkılabilinilir. Gerek güneydeki, gerek kuzeydeki Helêl vadisindeki yürüyüş sırasında tarif edemiyeceğim güzellikler içinden geçerek, tepsi büyüklüğündeki kar beyaz Heliz mantarından tutun, siyabo, kewderi, keklik, dağ keçisi, ayı hatta inanmazsınız ama şanslı iseniz dağ panteri (pars)ile karşılaşmanız bile mümkündür.

Bu iki yolu Hakkarili doğa severlere tavsiye ettikten sonra asıl konumuz olan Sümbül'ün Hakkari"den görülen yüzünden tırmanmanın güçlüğünü, eziyetini anlatmak çok zor benim için…

Ağrı dağı hariç birçok dağa tırmandım gençliğimde. Tabi Hakkari'deki 3000 metrenin üstündeki dağların da tamamına tırmandım. Hiç, ama hiçbir dağın Sümbül dağının Hakkari'ye bakan yüzündeki kadar dik ve eziyetli olabileceğini sanmıyorum. Adeta bir duvar gibi dik ve bu duvara merdivenle tırmanıyorsunuz.

Görevim teknik ressam ve 25 binlik haritalarla çalıştığım için hangi dağın hangi yamacının ne kadar dik olduğunu ve nereden çıkılması gerektiğini çıkmadan önce tahmin edebiliyordum, ama Sümbül dağının bu yüzünden bir sefer de çıkabilmeye cesaret edemiyordum. Onun için cumartesi ve pazar tatil günlerinde genç arkadaşlarla dağın yarıya yakın yerlerine kadar kaç kez tırmandık bilmiyorum.

Sümbül dağı görkemi ve  görüntüsü ile hayran olduğum  bir dağ. Evi deniz manzaralı  diye övünenler, övünmesinler.  Bir de gelip her ay, her gün,  her saat başka başka bir  renge bürünen Sümbül"ü  görsünler. Yıllarca  penceremden bu dağı, bu  kardeş dağı büyük bir hazla  izledim usanmadan, bıkmadan.

* * *

Van"a televizyon görüntüsü ulaşmıştı. 1970"in ortalarıydı, Hakkari"de de birkaç ileri gelen, zengin evine televizyon almıştı. Ama siyah beyaz Türk kanalını (kanalını diyorum) izleme olanağı yoktu, yalnız güneydeki Arap ülkelerinin birkaç kanalı ve tabi ki Irak"ın bir kanalında da akşam saatlerindeki Kürtçe programında M.Arif, İsa Berwari, Tahsin Taha, Kerim Kaban gibi Kürt ozanları da görünüyordu ekranlarda.

Ben de Antep"ten, kendisinden daha ağır voltaj regülatörü ile bir televizyon almış, evin bir duvarına çaktığımız iki raftan birine televizyonu, diğer rafa ise ağır siyah regülatörü yerleştirmiş, eski aleminyum bir tencere kapağının iki kenarını çivi ile deldikten sonra antenin iki kablosunu bu deliklere sabitleyip evin güneye bakan penceresinden sarkıtmış ve net bir görüntü elde etmiştim. Her gün akşam saatlerinde çarşıdan eve koşar adımlarla gidip Kürtçe programını izledikten sonra tekrar işe dönüyordum.

Arkadaşlara da; “Bu akşam Mehmed Arif “Xirabo”yu çok güzel söyledi.”diye hava atabiliyorduk ki zamanın YSE Müdürü Burhan Yenigün bizden birkaç kişiyi makamına çağırdı ve “İlin valisi tez zamanda Hakkari"ye TV görüntüsü istiyor.”dedi.

Gençlerden Kemal Dağgöl,  Bahtiyar Soylu ve İsmet Ayna  ile kaç pazar günü, birkaç  yüz metre tırmanmıştık  bilemem.

Görüntü yok.

Daha yukarılarda bulsak, “elektriği nasıl görtüreceğiz yansıtıcıya” sorunu çıkıyor.

YSE tamir atölyesindeki ustalardan Sadullah Besi, “Kolaydır. Yeter ki siz görüntüyü bulun.”diyor.

Hemen demir profiller kesilip doğranarak, kaynaklanıyor, kulenin tepesine rüzgarla dönebilecek bir pervane, pervaneye bağlı bir şarz dinamosu, yer altına koyacağımız aküyü şarz edecek, akü de yansıtıcıyı çalıştıracaktı. Deneme de başarılı oldu. Biz tekrar arazili bir aracın sırtına monte ettiğimiz bir antenle tepelere, dağlara tırmanıp Hakkari için hergün görüntü arıyoruz…

Neredeyse adım atmadığımız bir tümsek bir tepe kalmamıştı ama görüntü yoktu.

Berçelan"daki Karadağın tepesine bile çıkmıştık. Görüntü yoktu.

Bitkindik, moralimiz çok bozuktu ve kimileri de bizimle alay ediyordu:

- Görüntü güzelmiydi?

- He he çok güzeldi. İki dansöz vardı biz izlediğimizde…

Kehe köyünden H.Hüseyin  Aslan. Yıllar önce Sümbül  dağının arka kısmında bir  Panter (Pars)vurmuş ve  postunu getirip Mikail İlçin"e  hediye etmiş. Mikail beye  sorduğumda da doğruladı ve  o postu kendisinin de bir  hakim arkadaşına hediye  ettiğini söylemişti.

Çıkmadık tepe tırmanmadık dağ kalmamıştı. Hakkari çevresinde Türkiye deki tek kanalın görüntüsüne rastlayamamıştık.

Tek çaremiz kalmıştı; Sümbüle çıkmak!

“Sümbüle çıktık ve görüntüyü bulduk farz edelim. Ama yansıtıcının malzemelerini nasıl çıkaracağız oraya?” diye soruvermiştim!

“Hele Siz görüntüyü bulun, gerekirse oraya malzemeleri helikopterle çıkarırız” demişti yöneticiler.

Bir taraftan tövbemi bozmak istemiyordum, bir taraftan tırmanmanın ne kadar güç olduğunu bildiğim için başımıza gelecekleri karakara düşünüyordum, bir taraftan da Hakkari"yi görüntüye, televizyon denilen sihirli görüntüye, yararlı, eğitici ve öğretici, görüntüye, kavuşturabilirim umuduyla seviniyordum.

Devamı var!

Karadağ"ın tepesinde, Faruk Kasırga ve Kemal Çapa ile Temmuz ayında karpuz yiyoruz. Arkamızda Sümbül dağının Cilolar başlangıcı bölümü görülüyor.

Berçelan yaylasından Sümbül dağının kuzey tarafı böyle görünüyor.

Metrelerce kar yağar doruklarında.Havalar biraz ısındığında da çığ olur iner aşağı binlerce ton kar. Yolları trafiğe kapatır günlerce, bazen Zap"ın önünü keser bir baraj olur, sonra bendi patlar ve vadi boyunca önünde ne varsa siler süpürür. Fotoğrafta uzun yıllar Hakkari yollarına emek veren, Karayolları şefi Nesim Uygun depin çığlarında Adil hoca(Erdoğan) ve şoför Kadir le birlikte objektifime böyle poz vermişlerdi.

O yıllar Sümbül"ün alt yamaçlarından, teleobjektifimle görüntülenen Hakkari binaları sayabilirsiniz.

Bu dağı iyice tanımadan tırmanmayı göze alamamıştım. Defalarca eteklerinde yol tanıma tırmanışları yapmıştım. Böyle bir gezimizde, altta Hakkari yolu, arkamızda ise Hakkari görülüyor.

Güneyden, Kililan"dan Sümbül"e çıkmak mümkün değil. Hore"nin üstündeki Dolaga"dan bir dağ keçisi avı sırasında Sümbül"ün güney tarafı böyle görünüyordu.