Van’da 2009 yılında projelendirilen ve bir süre sonra çalışmalarına başlanılan 41 kilometrelik çevre yolu aradan geçen 12 yıla rağmen bitirilemedi. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın 31 Ekim 2020’de yaptığı Van ziyareti sırasında "Müjde, çevre yolunu yapıyoruz" diyerek talimat vermesinin ardından Edremit’te başlayan çalışmalar yeniden durdu. Çalışmalar kapsamında çevredeki arazileri birbirine ortak eden ve maliyeye devreden Çevre Şehircilik Bakanlığı, gelen itirazı ise "Kanuna uygundur" diyerek reddediyor.
Çevre yoluna tekabül eden arazilere kamulaştırma uygulamayan bakanlık, bunun yerine 3194 Sayılı İmar Kanu'nun 18'inci maddesini uygulayarak arsa sahiplerinin arazilerini hisselendirmeyi tercih ediyor. Birçok arazi, sahiplerinin rızası dışında maliyeye devredilirken uygulama kapsamında şu ana kadar bine yakın kişinin mağdur olduğu belirtiliyor.
'30 YILLIK BİRİKİMİM BİR GECEDE 8 KİŞİYE PAY EDİLMİŞ'
İstanbul’da yaşayan Metin Tanrıverdi, Van’da ki arazisinin 8 ayrı kişiye pay edildiğini öğrenince Van’a gelmiş. “10 yıl önce tüm birikimimi 600 metrekarelik arsaya yatırdım. Benim 30 yıllık birikimimi devlet bir gecede 8 ayrı kişiye pay etmiş” diyerek tepkisini dile getiren Tanrıverdi, “O arsa benim çocuklarımın geleceğidir. Onlar ne yaparlarsa yapsınlar ben tapulu arsamı kimseye vermiyorum. Emeğimi, mülkümü, çocuklarımın geleceğini kimseye vermem. Madem devlet çevre yolu yaparak hizmet yapmak istiyor o zaman her yerde olduğu gibi kamulaştırma yapsın. İnsanların hakkını versin. Biz devletten hakkımız olan, tapumuz olan yerlere el koymamasını istiyoruz. Gerekirse Çevre Şehircilik Bakanlığı'na önüne kadar da gidip hakkımızı bizim olanı savunacağız” diye konuştu.
'BİR PARSELE ONLARCA KİŞİ ORTAK EDİLMİŞ DURUMDA'
Arsa sahiplerinden Hamdi Zengin de uygulamaya tepki göstererek, “Buradan Cumhurbaşkanına sesleniyorum, biz para pul istemiyoruz. Normalde yüzde 35 oranında kesinti yapılırken Van’da yüzde 45 oranında kesinti yapılıyor. Biz ona da razıyız fakat yapılan yüzde 45 kesinti ardından kalan bir tarlaya, tarla sahibinin tanımadığı başka kimseleri ortak edilmiş durumda. Maliye ortak edilmiş, belediye ortak edilmiş, şehircilik bakanlığı ortak edilmiş. İnsanlar şaşırmış vaziyette kimin arsası nerede kimse bilmiyor. Bir parsele onlarca kişi ortak edilmiş durumda. Böyle bir adalet böyle bir uygulama dünyanın hiçbirinde yok. Bu şekliyle resmen insanların eline silah verilmiş birbirlerine doğrultacak şekilde karşı karşıya getirilmiştir” ifadelerini kullandı.
'HANİ MÜLKİYET HAKKI KUTSALDI?'
66 yaşındaki Cafer Yadigâr da tapulu arazisini 10 kişi arasında paylaştırıldığını söylüyor. “Benim arsamı başkasına vermişler, başkasının tarlasını camiye vermişler. Diğerinin bahçesini maliyeye vermişler" diyen Yadigâr, "Mülk sahiplerine danışılmadan insanların arsaları başkalarına pay edilmiş. Binlerce insan mağdur edilmiş durumda. Van depremi bile kentte bu kadar tahribat yaratmadı. Ne yapacağımızı ne edeceğimizi bilemiyoruz. Bu sorunun bir an önce çözülmesini bekliyoruz. Hani mülkiyet hakkı kutsaldı, mülkiyet hakkımız resmen elimizden alınıyor”
‘BAŞKASININ TOPRAĞI BANA, BENİM TOPRAĞIM BAŞKASINA VERİLMİŞ'
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından tarlasına 10 kişi ortak edilen mağdurlardan Resul Bazar ise mülk sahiplerine danışılmadan, hatta haberleri bile yokken kendilerine ait arsaların bir şekilde başkalarına devredildiğini belirterek, “Bakanlık başkasının toprağını bana vermiş benim toprağımızı başkasına vermiş ve bu durumdan ne o vatandaşın ne de benim haberim var. Devlet kamulaştırma yapmadan yüzde 45 oranında el koyuyor. İnsanları karşı karşıya getiriyorlar. İnsanlar yarın öbür gün bundan dolayı birbirini de öldürebilirler. Bunun bir an önce çözülmesi lazım” dedi.
İTİRAZLAR 'KANUNA UYGUNDUR' DENİLEREK REDDEDİLİYOR
Bakanlığa bu konuda yapılan başvurular ise "Kanuna uygundur" denilerek reddediliyor. CHP Van İl Başkanı Mehmet Kurukçu’da uygulamaya tepki gösterdi. Çevre yolu konusunda Valiliğin ve Çevre Şehircilik Bakanlığı'nın konuyu yokuşa sürdüğünü kaydeden Kurukçu, “Kamulaştırma yapılmalı ve yurttaşların arsalarının hak ettiği değer verilmelidir. Bunu yapmak yerine rızası dışında kent merkezinde arsası olan yurttaşa Erek dağının eteğinde arsa veriliyor. Yurttaşlarımız da haklı olarak bunu kabul etmiyor. Taşlık kıraç bölgelerde insanlara arsa verilerek çevre yolu yapılıyor. Ayrıca çevre yolu çalışmaları kapsamında ağaçlar kesiliyor. Hükümeti derhal bundan vazgeçmeye ve vatandaşların mağduriyetlerini gidermeye çağırıyoruz” diye konuştu.
'ÇEVRE YOLUNU BEDAVAYA GETİRMEK İSTİYORLAR'
Van’da emlakçılık yapan Mehmet Sait Sülün devletin çevre yolunu neredeyse para vermeden yapmak istediğini ve bu yüzden kamulaştırma yaparak mülk sahiplerine arazilerinin değerini vermek yerine 18'inci maddeyi uygulayarak mağduriyetlere yol açtığını söyledi. Türkiye’de daha önce benzeri olmayan bir uygulamanın Van’da uyguladığını kaydeden Sülün: “Van’da 10 yıldır sık sık imar planı değiştiriliyor, vatandaşların itirazı üzerine sürekli değişen imar planlarıyla vatandaş zaten mağdur. Şimdi de 18'inci madde garabeti ile vatandaşlar bir kez daha mağdur ediliyor. Devletin zorunlu hizmeti olması gereken çevre yolunu kamulaştırma ile yapmamak için vatandaşın evini arsasını talan etmek hangi akla hizmettir? Binlerce kişinin arsasını yüzde 45 keserek çevreye yolunu bedavaya getirmek istiyorlar. Tüm bunlar yetmezmiş gibi vatandaşları birbirine ortak ederek önü alınamaz tartışmaların da önü açılmıştır” şeklinde konuştu.
‘HER ŞEY KANUNA UYGUN ŞEKİLDE YAPILMIŞTIR'
Uygulama yapılırken, uygulamaya giren parsellerin haklarının verileceğini belirten ilgili kurum Van Çevre ve Şehircilik Müdürlüğü yetkilisi, arazi sahiplerine başka yerden parsel verilebileceğini ve bunun kanuna uygun olduğunu kaydetti. Parsellerin durumunun gözetilerek böyle bir çalışma yapıldığını kaydeden kurum yetkilisi, “Konuya ilişkin yurttaşlarımızın itirazını aldık, Bakanlığımıza gönderdik. Gereken değerlendirme yapılacaktır. Köy parseli olduğu için hisselendirme oldu. Kanuna aykırı olması mümkün değil, her şey kanuna uygun” dedi.
18'İNCİ MADDE NEDİR?
3194 Sayılı İmar Kanu'nun 18'inci maddesi, imar planı hazırlandığında tamamı veya bir kısmında, binalı veya binasız arsa ve arazilerde hak sahiplerinin istekleri aranmaksızın ilgili imar planına uygun olarak arsa ve parsellerin hisselendirilmesidir.
Oktay Candemir / Duvar