Umut Kitabevi Davası AYM’ye taşındı

Hakkâri'nin Şemdinli ilçesinde Umut Kitabevi'ni bombaladıktan sonra kaçarken suçüstü yakalanan astsubaylar Ali Kaya ve Özcan İldeniz ile itirafçı Veysel Ateş hakkında verilen beraat kararının Yargıtay tarafından onanmıştı.

Avukatlar, beraat kararını Anayasa Mahkemesi'ne (AYM) taşıdı. AYM başvurusunda, "Ulusal mahkemelerin bir olayda devlet görevlilerinin bireyi kasten öldürdüklerini, yaraladıklarını veya bu eylemlere teşebbüs edildiğini tespit ettikten sonra bu suçu yaptırımsız ve cezasız bırakmaları Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Anayasa bakımından kabul edilemez" denildi.

'Somut hiçbir gerekçe yazılmamıştır''

Başvuruda, "Sanıkların mahkûm olduğu suçlara ilişkin kesin ve inandırıcı kanıtlarla mahkûm edildikleri halde yeniden yapılan yargılama sefahatinde söz konusu açık ve tartışmasız bu deliller yokmuş gibi sanıklar beraat ettirilerek esasında kamuya karşı işlenen suçlar cezasız bırakılmıştır. Dosyadaki rapor, tanık ve katılan beyanları görmezden gelinerek, somut kanıtlara neden itibar edilmediğine ilişkin somut hiçbir gerekçe yazılmamıştır" diye kaydedildi.

'Yaşam hakkı ihlal edildi'

AYM başvurusunda, yeniden yargılamanın sonucunda verilen beraat kararlarının kamu görevlileri hakkında tespit edilen eylemlerin niteliği ve yargılama dosyasındaki somut kanıtlar bir bütün olarak değerlendirildiğinde, sorumluların fiilleriyle orantılı ceza almaları koşulunun yerine getirilmediği ve cezasızlık sonucunun doğduğu vurgulandı. Başvuruda, "başvurucuların yaşam hakkı ağır suretle maddi ve usul boyutuyla ihlal edilmiştir" ifadelerine yer verildi.

Ne olmuştu?

9 Kasım 2005'te Hakkâri Şemdinli'deki Umut Kitapevi'ne bombalı saldırı düzenlendi. Saldırıda Ali Yılmaz ve Mehmet Zahir Korkmaz yaşamını yitirdi. Saldırıyı gerçekleştiren astsubaylar Ali Kaya, Özcan İldeniz ve ile itirafçı Veysel Ateş kaçarken halk tarafından suçüstü yakalandı.

Patlamanın faillerine ait otomobilde belgeler arasında 105 kişinin adının yazılı olduğu üç liste ile içinde krokiler, haritalar, kimlik kartları ve izin kâğıtları olan 300 sayfalık dört klasör bulundu. Demokratik Toplum Partisi'nin (DTP) 18 delege aday adayının fotoğraflarının bulunduğu bir başka belge ortaya çıktı.

Büyükanıt "iyi çocuklar" demişti

Saldırıyla ilgili 22 Kasım 2005'te Van'da soruşturma başlatıldı. Ali Kaya, Özcan İldeniz ve itirafçı Veysel Ateş 28 Kasım'da tutuklandı. Astsubaylar Kaya ile İldeniz Askeri Cezaevi'ne konuldu. Dönemin Kara Kuvvetleri Komutanı Yaşar Büyükanıt, bombayı atan astsubaylar Ali Kaya ve Özcan İldeniz için "Tanıyorum, iyi çocuklar" demişti.

19 Haziran 2006'da, Van 3. Ağır Ceza Mahkemesi Kaya ve İldeniz'e "İnsan öldürmek, çete kurmak ve insan öldürmeye teşebbüs etmek" suçundan 39 yıl 10 ay 27'şer gün hapis cezası verdi.

Savcı meslekten ihraç edildi

Karar duruşmasının hemen öncesinde iddianameyi hazırlayan Ferhat Sarıkaya meslekten ihraç edildi. Sarıkaya olaya karışan askeri personelin, EMASYA (Emniyet Asayiş Yardımlaşma) kapsamında görevlendirildiğini ve bu görevlendirilmenin, emir komuta zinciri çerçevesinde Genelkurmay'a kadar bir sorumluluk ağı oluşturduğunu belirtmişti.

Sarıkaya, iddianamede delil olarak, sanık astsubaylarda bulunan, dönemin İl Jandarma Alay Komutanı Erhan Kubat'ın imzasını taşıyan görevlendirme emrini göstermişti. Erhan Kubat ile dönemin 2. Ordu komutanı ve Kara Kuvvetleri komutanı hakkında dosya hazırlayarak soruşturulmaları için Genelkurmay'a iletmişti.

Bunun üzerine Sarıkaya, Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu'nca (HSYK) meslekten ihraç edildi. İhraç kararının, dönemin üst düzey komutanlarının baskısı nedeniyle verildiği dile getirilen iddialar arasındaydı.

İlk duruşmada tahliye

Daha sonra Yargıtay sanıkların beraat kararını bozdu. 27 Kasım 2007 tarihli karara uyan yeni heyet de davayı Van Merkez Komutanlığı'nda bulunan Van Jandarma Asayiş Kolordu Komutanlığı Askeri Mahkemesi'ne gönderdi. Tutuklu sanıklar ilk duruşmada (14 Aralık 2007) tahliye edildi.

Askerlerin sivil mahkemelerde yargılanmasının önünü açan yasal düzenlemenin onaylanmasının ardından müdahil avukatlar, Ağır Ceza Mahkemesi'ne başvuruda bulunarak, Askeri Mahkeme'de devam eden (22 Aralık 2010'a kadar) dosyaya görevsizlik kararı verilerek dosyanın yeniden Van 3. Ağır Ceza Mahkemesi'ne gönderilmesini talep etti.

Yeniden tutuklama

Uyuşmazlık Mahkemesi, Mayıs 2011'de dosyanın tekrar Van 3. Ağır Ceza Mahkemesi'ne görülmesine karar verdi. Van 3. Ağır Ceza Mahkemesi tensip tutanağıyla Şemdinli davası sanıkları astsubaylar Ali Kaya ve Özcan İldeniz ile itirafçı Veysel Ateş hakkında yeniden tutuklama kararı çıkarttı.

Sanıklar 9 Haziran 2011'de yeniden tutuklandı. 10 Ocak 2012'de görülen duruşmada, sanık astsubaylar Ali Kaya ve Özcan İldeniz ile itirafçı Veysel Ateş'e "insan öldürmek", "örgüt kurmak" ve "insan öldürmeye teşebbüs etmek" suçlarından 39 yıl 5 ay 10'ar gün hapis cezası verildi.

Tekrar tahliye

Darbe girişimi sonrası mahkûm edilen sanıkların avukatları, dönemin Van Cumhuriyet Savcısı Ferhat Sarıkaya'nın davaya dönük itiraflarının ardından yargılamanın yenilenmesi amacıyla Van 1. Ağır Ceza Mahkemesi'ne başvurdu.

En son, 11 Ekim 2017'de yeniden yargılama talebini kabul eden mahkeme, sanıkların tahliyesine karar verdi. Van 1. Ağır Ceza Mahkemesi'nde görülen son duruşmada ise, mahkeme önce tutuklu bulunan 3 sanığa "örgüt kurmak" suçundan beraat, ardından ise 3 sanığın "insan öldürmek ve yaralamak" suçundan dosyanın tekrar görülmesine karar verdi ve üç sanığı da tahliye etti.