Ukrayna'ya giden yabancı savaşçılarla ilgili neler biliniyor?

Ukrayna yönetiminin Rusya'ya karşı savaşmak isteyen 'yabancı gönüllüler'den özel bir askeri birlik oluşturulacağını açıklamasının ardından, dünysanın farklı yerlerinden birçok kişi savaşa katılmak üzere Ukrayna'ya gitmeye başladı. Son olarak Rusya da Suriye'den savaşçılara yeşil ışık yakarken, sahada uzun vadede bir vekalet savaşı yaşanabileceği endişesi doğdu. Peki Ukrayna'daki yabancı savaşçılarla ilgili neler biliniyor? 

YABANCI SAVAŞÇILARLA İLGİLİ SÜREÇ NASIL BAŞLADI?

Ukrayna'da, 2014'te Donbas bölgesinde yaşanan krizden bu yana yabancı vatandaşların çatışmalarda yer aldığı bilgisi sık sık medyada yer aldı. Ancak şu anda bunun çok ötesinde bir durum söz konusu. Ukrayna Devlet Başkanı Vladimir Zelenskiy, 27 Şubat'ta yaptığı açıklamada "Ukrayna'nın Toprak Savunması için Uluslararası Lejyon" adlı yabancılardan oluşan ayrı bir alt bölüm oluşturulduğunu belirtti.

Zelensky, bu lejyona katılmak isteyenlerin Rusya'ya karşı yan yana savaşabileceklerini söyledi. Ukrayna Dışişleri Bakanı Dmitro Kuleba da aynı günkü Twitter mesajında, bu lejyonun parçası olmak isteyenleri ülkelerindeki Ukrayna'nın yabancı diplomatik misyonlarıyla iletişime geçmeye davet etti ve "Birlikte Hitler'i yendik ve Putin'i de yeneceğiz" dedi.

Bu açıklamaların ardından farklı ülkelerden gönüllüler Ukrayna'ya gitmeye başladı. Ukrayna Dışişleri Bakanlığı 5 Mart'ta başvurular için bir internet sitesi kurdu. Sitede adım adım başvuru yöntemleri anlatılıyor. Burada, gönüllülerden vize istenmeyeceği söyleniyor.

UKRAYNA'YA KAÇ KİŞİ GİTTİ?

Henüz kaç kişinin bu lejyona katılmak için ülkeye gittiğini söylemek zor görünüyor. Ukrayna Dışişleri Bakanı Kuleba, 6 Mart'ta yaptığı açıklamada yaklaşık 20 bin kişinin gönüllü olmak için başvuru yaptığını söyledi. Ancak kaç kişinin ülkeye giriş yaptığını söylemedi.

BBC Türkçe'den Mahmut Hamsici'ye konuşan ABD'deki Georgetown Üniversitesi öğretim üyesi ve düşünce kuruluşu Brookings'in kıdemli araştırmacısı olan ve güvenlik alanında da çalışmaları bulunan Prof. Dr. Daniel L. Byman sayıların "karan çorman" durumda olduğunu belirtiyor ve "Genel eğilimleri bilmek için şu anda çok erken" diyor.

Norveç'teki Oslo Üniversitesi Aşırılık Araştırmaları Merkezi öğretim üyesi Dr. Kacper Rekawek de bu gönüllülerle ilgili yüksek sayıların sarf edildiğini ancak bunlara bu aşamada temkinli yaklaşmak gerektiğini belirtiyor. "Ukrayna'nın söyledikleriyle sahadaki gerçeklik birbiriyle örtüşmüyor" diyen Rekawek şunları ekliyor:

"Ukrayna 20 bin kişiden bahsediyor. 40 bin, 50 bin gibi sözler de duyuyorum. Ama bu, gitmeye ilgi duyan insanların sayısı. Bu kişilerden sadece küçük bir bölümü gitti. Ukrayna'nın bu açıklamayı yapmasının üzerinden daha iki hafta bile geçmedi. Düşünün, insanlar ABD gibi gezegenin bir ucundan geliyor. Önce sınırdaki bir ülkeye gelmeli, sonra Lviv kentine geçmeli, orada kayıt altına alınmalısınız. Onlara üniforma, gerekli teçhizat sağlanması, eğitilmeleri ve sonra silah verilmesi gerekiyor. Bunları hepsi zaman alacaktır."

GİDENLER KİMLER?

Ukrayna'ya giren 20 gönüllüyle konuşan Reuters haber ajansı, bu kişilerden bir bölümünün eski askerler olduklarını belirtiyor. Ancak ajans, çok az deneyimli veya deneyimsiz insanların da ülkeye gittiğini aktarıyor.

Rekawek de çok farklı geçmişleri olan insanların gitmekte olduğunu, bunların arasında, çatışma deneyimine sahip askerlerin ise küçük bir grubu oluşturduğunu gözlemlediğini belirtiyor. Farklı medya kuruluşlarına konuşan bazı gönüllülerinin arasında kendisini yazılımcı, sağlık çalışanı, mühendis gibi mesleklerle tanıtan kişilerin de olduğu görülüyor.

Reuters'a demeç veren, gerçek ismini saklayan, daha önce Afganistan'da görev yapmışlığı bulunduğunu söyleyen bir eski İngiliz ordusu mensubu şöyle konuşmuş: "Eğer burada bir savaş turisti olarak bulunuyorsanız doğru yerde değilsiniz demektir. Eğer cepheye doğru giderseniz, savaşın gerçekleri çok bunaltıcı olacaktır."

HANGİ ÜLKELERDEN GİDİYORLAR?

Ukrayna Dışişleri Bakanı Kuleba, şimdiye kadar 52 ülkeden gönüllü olmak için başvuru yapıldığını söyledi. Ancak bazı ülkelerin bunu yasakladığını belirtti ve ülke ismi vermedi. Basına konuşan gönüllülere bakıldığında ise bu kişilerin ağırlıklı olarak Avrupa ülkeleri ve ABD'den gittiği yönünde bir izlenim doğuyor. Bazı eski İngiliz askerlerinin çeşitli medya kuruluşlarına röportaj verdikleri görülüyor. Bazı medya kuruluşları gönüllüler arasında Japonya ya da Meksika gibi uzak ülkelerin de olduğunu bildiriyor.

TÜRKİYE'DEN BAŞVURU YAPILIYOR MU?

Türkiye'de sosyal medyada gönüllü olmakla ilgili paylaşımlar ve tartışmalar olduğu görülüyor. Ukrayna Dışişleri Bakanlığı'nın lejyonla ilgili internet sitesinde, kişilerin ülkelerinde nereye başvurabileceği anlatılıyor. Sitede 68 ülkenin bilgisi bulunuyor. Türkiye ise bu listede yer almıyor.

BBC Türkçe, konuyla ilgili Ukrayna Büyükelçiliği'nden yetkililerle görüştü. Yetkililer, Türkiye'den gönüllü savaşçı başvurusu almadıklarını, bununla ilgili liste hazırlamadıklarını söyledi. Ukraynalı yetkililer, bu kararın Türkiye'deki yasalar göz önünde tutularak verildiğini belirtti.

HANGİ MOTİVASYONLA GİDİYORLAR?

Reuters haber ajansı, görüştüğü gönüllülerin bir bölümünün, meseleyi demokrasi ile diktatörlük güçlerinin savaşı olarak gördüğü için gönüllü olduklarını söylediklerini aktarıyor. Ukrayna-Polonya sınırında BBC'ye konuşan bir Belçikalı gönüllü, ülkeye gitme nedenini anlatırken "Demokrasiyi tehdit altında. Demokrasiyi, insanlığı ve mirasımızı korumak önemli" diyor. Bazı kişiler ise Reuters'a, Irak ve Afganistan'da görev yapmış eski askerler olduklarını ve savaş maharetlerini gösterme şansı da sunduğunu söylemiş.

GÖNÜLLÜLER UKRAYNA'DA NE YAPACAK?

Reuters, Lviv kentinde gönüllülerin kaydıyla ilgilenen üst düzey bir Ukraynalı yetkili olan Roman Shepelyakla görüştü. Shepelyak haberde, gönüllülerin kişilerin karşılanması, eğitimi ve konuşlandırılması sisteminin henüz emekleme aşamasında olduğunu, sistemin önümüzdeki günlerde daha düzgün işleyeceğini söyledi.

Yetkili, buraya gelenlerin kayıtlarından sonra Lviv dışındaki bir askeri üsse yönlendirildiklerini belirtti. Reuters, bununla birlikte bu resmi süreci pay pas edip direkt daha doğudaki çatışma bölgesine giden gönüllüler olduğunu da aktarıyor.

GÖNÜLLÜLER SAVAŞTA GERÇEKTEN ETKİLİ OLABİLİR Mİ?

ABD'deki Georgetown Üniversitesi öğretim üyesi Daniel Byman, "Bazı gönüllülerin etkileyici askeri deneyimi var gibi görünüyor. Eğer iyi bir şekilde organize olurlarsa etkili bir şekilde savaşabilirler ve bazıları Ukrayna güçlerine, onları daha etkili hale getirecek şekilde eğitim verebilir" diyor.

Oslo Üniversitesi'nden ise Dr. Rekawek öncelikle bunun bir moral açısından bir etkisini olabileceğini söyledikten sonra devam ediyor: "Savaşan Ukraynalılar 'insanlar geliyor, bizimleler' diye düşünebilir. "İkinci olarak, deneyimli savaşçılar yerel ölçekte ileri silahlarla ilgili bilgileriyle vs. yardımcı yardımcı olabilir ve damga vurabilirler. Ancak bu sayıdaki savaşçıyla, bu aşamada, savaşın yönünü değiştirme anlamında bir etkisi kesinlikle olmaz."

ÜLKELERİN TAVRI NE OLDU?

Gönüllü savaşçılara yasalar çerçevesinde nasıl yaklaşılacağı konusunda farklı ülkelerin farklı tavırlar geliştirdiği görülüyor. Alman yetkililer, vatandaşlarının gönüllü olmalarının önünde yasal bir engel bulunmadığını belirtti. Alman İçişleri Bakanlığı sözcüsü Maximilian Kall, aşırı sağcı grupların ise güvenlik yetkililerinin radarlarında olduğunu ve onların gidişini engellemeye çalıştıklarını söyledi.

Danimarka Başbakanı Mette Frederiksen, ülke vatandaşlarının savaşmak için Ukrayna'ya gitmesini ilk bakışta yasal olarak engelleyecek bir durum olmadığını belirtti. Hollandalı yetkililer katılımın yasa dışı olarak değerlendirilmeyeceğini açıkladı. İngiltere'de, Dışişleri Bakanı Liz Truss Ukrayna'ya savaşmaya gitmek isteyen kişileri desteklediğini ancak bunun kendi kararları olacağını belirtti.

Truss'ın bu yorumuna İngiltere'de iktidardaki Muhafazakâr Parti içinden bazı eleştiriler gelirken Genelkurmay Başkanı Amiral Tony Radakin ise İngiliz vatandaşlarının Ukrayna'ya destek için savaşa gitmemesi gerektiğini söyledi ve onlara yardımlarını İngiltere'den yapmalarını önerdi.

ABD yönetimi de gönüllü olarak Ukrayna'ya gitmek isteyen vatandaşlarını cesaretlendirmeyen açıklamalar yaptı. Avustralya Başbakanı Scott Morrison ise açık olarak vatandaşlarını savaşa katılmak için Ukrayna'ya gitmemeye çağırdı.

OLASI RİSKLER NELER?

Peki yabancı savaşçı konusunun yarattığı riskler neler? Prof. Dr. Daniel Byman çok sayıda risk olduğu kanısında: "Bu savaşçılardan bazıları yakalanabilir, bu da kendi ülkelerinin hükümetleri için bir ikilem oluşturur. Bazıları vahşet sergileyebilir ya da farklı bir şekilde kendi ülkelerini utandırabilir. Ukrayna yönetimi açısından ise bu kişilerin askeri yapıya entegre edilmeleri gerekiyor."

Byman olası bir neo-Nazi etkisiyle ilgili de not düşüyor: "Ukrayna'da halihazırda savaşan yabancılar (daha önce gitmiş yabancılar) arasında küçük ama hakiki bir neo-Nazi varlığı bulunuyor. Son dönemde giden yabancıların büyük bir bölümünün bu tür gruplarla ilgisi yok gibi görünüyor ancak Ukrayna hükümeti, herhangi bir yabancıların aşırılıkçı gruplarla birlikte çalışmasını önlemek için sıkı bir kontrol uygulanmasından emin olmaya ihtiyacı var."

Dr. Rekawek ise aşırı sağcılarla ilgili bir radikalleşme tehlikesi olmadığı görüşünde. Suriye karşılaştırmalarını da doğru bulmadığını belirtiyor: "Gidenlerin radikalleşebileceklerini söyleyen meslektaşlarımın kaygılarını anlıyorum. Ama burada büyük bir fark var. Bir isyan için savaşçı istihdam etmiyorsunuz, bir devlet için ediyorsunuz. Ortada bir isyan yok, ortada devleti çökerten radikal organizasyonlar yok.

"El Kaide'nin aşırı sağcı bir versiyonuyla karşılaşmayacağız. Giden insanlara baktığımda çok az politik olduklarını görüyorum. Sağ, sol ve merkez görüşlerden insanlar var.

"İdeolojiyle ilgili kaygılarım yok. Bence asıl risk kişisel riskler. Örneğin bu insanlar Ruslar tarafından ele geçirilebilir, kamera önüne konup propaganda amacıyla kullanılabilir."

RUSYA NASIL YAKLAŞIYOR?

Rusya ise savaşmak üzere Ukrayna'ya giden yabancı gönüllülere sert tepki gösteriyor. Rusya Savunma Bakanlığı Sözcüsü İgor Konaşenkov geçtiğimiz günlerde yaptığı açıklamada "Batı'nın, Kiev'deki milliyetçi rejim için savaşmak üzere Ukrayna'ya gönderdiği hiçbir paralı asker, uluslararası insani hukuk çerçevesinde muharip olarak değerlendirilmeyecek veya savaş esiri statüsünü tatmayacaktır" dedi.

"En iyi ihtimalle suçlu olarak soruşturulacaklardır" diyen Konaşenkov, Ukrayna'ya savaşmaya gitmek isteyen yabancıları gitmeden önce onlarca kez düşünmeye çağırdı. Öte yandan Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in, Ukrayna'da savaşmak üzere gönüllüler gönderilmesi planlarını desteklediğine yönelik haberler alınıyor.

Cuma günü Rusya güvenlik konseyi toplantısında konuşan Putin, Rusya destekli güçlerin yanında savaşmak için gönüllü olmak isteyenlere izin verilmesi gerektiğini söyledi. Putin konseye hitaben, "Batılı sponsorların" Ukrayna ihtilafı için "açıkça, uluslararası hukukun tüm normlarını ihlal ederek" paralı askerler aldığını söyledi. Reuters haber ajansının bildirdiğine göre, Rusya Savunma Bakanı Sergey Şoygu, Ortadoğu'da, Rusya destekli güçlerle savaşmaya hazır 16 bin gönüllü olduğunu söyledi.