The Guardian'dan Türkiye analizi: Kriz etkisini göstermeye başladı, dövizi veya altını olmayan zorlanıyor

Türk Lirası'nın peş peşe yaşadığı yüksek değer kayıpları dünya basınının gündeminden düşmüyor. İngiliz gazetesi The Guardian, Türkiye'de yaşananları incelediği haber analizinde, "İş var ama para yok': Türkiye'nin ekonomik krizi etkisini göstermeye başladı' başlığını kullandı. Makalede, krizin seçim sonuçlarına etki edeceği belirtildi.

Ruth Michaelson imzalı haberde "Liranın değeri aniden düşer ve enflasyon tavan yaparken, Türkiye vatandaşları adapte olmakta ve hayatta kalmakta zorlanıyor" denildi; bir dizi sokak röportajına yer verildi.

'PARA BİRİMİNE NE OLACAĞINA GÜVENMİYORUZ'

Altın takılarının fiyatını öğrenmek için İstanbul Taksim Meydanı'ndaki bir kuyumcuya giden Seda isimli bir kadın, altınlarıyla ev almak istediklerini söyleyerek, "Eşim altınların fiyatını öğrenmemiz gerektiğini söylüyor. Ne yapmamız gerektiği konusunda kararsızız çünkü her şeyin fiyatı değişiyor. Evi ödemek için kredi alamayız çünkü para birimine ne olacağına güvenmiyoruz, ne yapacağımızı bilmiyoruz" dedi. Takıların fiyatını hesaplamaya çalışan kuyumcu ise "Eskiden altın fiyatına haftada bir bakardım. Şimdi neredeyse günde 50 defa bakıyorum" diye konuştu.

'DÖVİZİ OLMAYANLAR ET ALMAKTAN KAÇINIYOR'

The Guardian habere şu ifadelerle devam etti:

"Seda gibi Türkiye vatandaşları, liradaki düşüş sürerken telaş içinde başa çıkmanın yollarını arıyor. Para birimi bu sene dolar karşısında yarı yarıya değer kaybetti; sadece kasım ayında neredeyse yüzde 30 düştü. Elinde satacak dövizi veya altını bulunmayanlar tasarruf etmenin başka yollarını arıyor, et almaktan kaçınıyor veya indirimli ekmek alıyor.

Paranın değeri düşerken, enflasyon da yüzde 21'e yükseldi. Buna rağmen, Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan bu duruma, ekonomik geleneklere karşı çıkarak, bir dizi faiz indirimiyle yanıt verdi. Bu durum da TL'yi daha da düşük seviyelere götürdü. Erdoğan bu yaklaşımını ihracatı, dış yatırımı ve istihdamı artırma amaçlı bir 'ekonomik kurtuluş savaşı' olarak sunsa da, birçok vatandaş bu yeni gerçekliğe adapte olmakta ve hayatta kalmakta zorlanıyor."

'EKONOMİSTLER YÜZDE 30 ENFLASYON BEKLİYOR'

Haberde Erdoğan'ın haftasonunda yaptığı açıklamalarda enflasyonu yeniden yüzde 4'e düşürmeyi vaat ettiği belirtilse de, "Fakat birçok ekonomist bu yaklaşımı sorumsuz buluyor ve gelecek sene yüzde 30'un üzerinde bir oran öngörüyor" denildi.

'MERKEZ BANKASI'NDA MANTIKLI İNSAN KALMADI'

Londra merkezli yatırım şirketi Capital Economics'in gelişmekte olan piyasalar uzmanı Jason Tuvey ise gazeteye demecinde, "Merkez Bankası mantıklı olan tüm çalışanları tasfiye etti; ya görevden alındılar ya da kendi istekleriyle gittiler. Aynısı maliye bakanlığı için de geçerli. Lütfi Elvan politika konusunda son mantıklı insan olarak görülüyordu ve yerine Erdoğan'a sadık bir başka isim getirildi" dedi. 

'TÜRKLER ÇOK DÖVİZ ALIYOR'

The Guardian, Türkiye'de insanların giderek daha küçük miktarlarda altın aldıklarını yazarken, bir altın-döviz bürosunun sahibi olan Hakkı Liça gazeteyle söyleşisinde insanların sürekli gelip gidip son altın fiyatlarını sorması nedeniyle vitrininden altınları kaldırdığını da anlattı. Liça, müşterilerinin büyük kısmının son dönemde dolar aldığını da söyleyerek, "Yaklaşık yüzde 70'i panikle alım yapan Türkler. Belki kurtulmak istedikleri borçları vardır. Türkler çok alıyor" dedi.

'İŞ VAR PARA YOK'

"Hükümetin kararları sıradan insanların ceplerinde giderek daha fazla hissediliyor" diyen The Guardian, uygun fiyatlarıyla tanınan bir süpermarketin dışında Günay Akıl isimli bir vatandaşla da konuştu. Akil, "Şu an her şey pahalı, ay sonunu zor getiriyoruz. Ailem, kira ödememek için kayınpederimin yanına taşındı. İş var ama para yok" dedi. Elindeki torbalardaki soğan ve lahanayı gösteren Akil, "Bu akşam yemekte bu var- ekmek, yoğurt ve lahana çorbası" dedi.

Koç Üniversitesi öğretim üyesi Selva Demiralp ise gazeteyle söyleşisinde, "Dövize müdahale devam edebilir fakat bu ne iyi ne de sürdürülebilir bir strateji. Türkiye'deki mali karmaşanın temel sebebi gevşek para politikasının kendisi. Dolayısıyla Merkez Bankası daha sıkı bir politikaya geçmediği sürece dövize talep sürecektir" diye konuştu.

'SEÇİMLERİ ETKİLEYEBİLİR'

The Guardian'ın haberinin sonunda, yaşanan krizin seçime olası etkileri ele alındı. Gazete, "Hükümetin bir ekonomik patlama vaatleri Türk seçmenler nezdinde giderek daha az popüler hale geliyor ve en geç 2023'te düzenlenmesi beklenen seçimi etkileyecej gibi görünüyor" ifadelerini kullandı. Akademisyen Selva Demiralp de, kasım ayı araştırmalarına göre 2018'de AK Parti'ye oy veren seçmenler için ekonomik memnuniyetsizlik ile mevcut hükümete oy verme ihtimali arasında doğrudan bir ilişki olduğunu söyledi.