Meclis'e yapay zeka geliyor: Vekillerin sesini tanıyacak, tutanak tutacak

TBMM'nin Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) ile yürüttüğü Tutanak Bilgi Sistemi Projesi'nin devreye girmesi halinde yapay zeka, milletvekillerinin TBMM Genel Kurulu ve komisyonlardaki sesini tanıyıp, konuşmalarını yazıya dökecek.

AA'ya açıklamalarda bulunan TBMM Tutanak Hizmetleri Başkanı Muhsine Çevik, TBMM'de Tutanak Hizmetleri Başkanlığı olarak toplamda 99 stenografın görev yaptığını, bunlardan 23'nün uzman stenograf olarak çalıştığını, 4 başkan yardımcısı ve bir başkanla çalışmaların yürütüldüğünü söyledi. Kendisinin de tutanak hizmetlerinin ilk kadın başkanı olduğunu ve iki yıldır bu görevi yürüttüğünü belirtti.

Parlamentoların yasama ve denetim faaliyetlerinin geleceğe aktarılması için kayıt altına alınması gerektiğini vurgulayan Çevik, bu nedenle tutanak hizmetlerinin tarihinin parlamentoların tarihiyle paralel olduğunu anlattı.

Çevik, 1877'den bu yana tutanak hizmetinin, zabıt kalemi, zabıt müdüriyeti, zabıt katipliği, tutanak hizmetleri müdürlüğü, tutanak hizmetleri başkanlığı gibi adlarla parlamentoda yürütüldüğü bilgisini paylaşarak, 2. Abdülhamid döneminde yurt dışından hoca getirildiğini ve zabıt katiplerine stenonun öğretildiğini söyledi.

Atatürk'ün 1928'de, stenograf yetiştirilmesini öngören yazısıyla kurs açıldığını kaydeden Çevik, 1930 yılında stenografların parlamentoda çalışmaya başladığını, o günden bugüne stenografların parlamentoda görev yaptığını hatırlattı.

Bir stenografın günümüzde bir yılda yetiştiğini belirten Çevik, stenograf olabilmek için üniversitelerin hukuk, iktisat, işletme gibi bölümlerinden mezun olanların KPSS'de yeterli puanı alması, ardından da mülakatı geçmesi gerektiğini vurguladı. Çevik, mülakatı geçenlerin de kursa alındığını anlattı.

Kurs aşamasının zorlu olduğunu, stenograf yardımcısı adaylarına ilk dört ayda kuralların öğretildiğini, sonra hız aşamasının başladığını, bir yılda adayların dört sınava girdiğini anlatan Çevik, "En son sınav dakikada 200 hece sınavı. Dakikada 200 hece yazabilen stenograf yardımcısı adayları işe başlıyorlar. 3 yıl stenograf yardımcısı olarak görev yaptıktan sonra, her kariyer meslekte olduğu gibi tekrar sınava giriyorlar. Bu sınavda da sınavın yarısı steno hız, yarısı da tutanak teknikleri oluyor. Bu üç yıl içinde bir tutanak nasıl tutulur, neler yapılır, iç tüzük, Anayasa'ya, bunların hepsine hakim olmaları gerekiyor" diye konuştu.

Steno eğitiminin sadece TBMM tarafından verildiği bilgisini paylaşan Çevik, stenografların da Türkiye'de sadece Meclis'te çalıştığını kaydetti.

27. Dönem'de TBMM Genel Kurulunda 537 birleşime, ihtisas ve araştırma komisyonlarında da 991 toplantıya katıldıklarını belirten Çevik, diğer tutanak hizmetleri kapsamında da 1073 toplantıda bulunduklarını bildirdi.

TBMM Genel Kurulu, komisyon çalışmaları ve diğer tutanak hizmetleri kapsamında 8 bin 974 saat 44 dakika çalışma yapıldığını ifade eden Çevik, bu çalışmaların sonucunda 312 bin 402 sayfa tutanak tutulduğunu söyledi. Çevik, personelin canla başla bir çalışma yürüttüğünü sözlerine ekledi.

YAPAY ZEKA NE YAPACAK?

Muhsine Çevik, TBMM`nin TÜBİTAK ile yürüttüğü Tutanak Bilgi Sistemi Projesi`nin devreye girmesi halinde yapay zekanın, milletvekillinin sesini tanıyıp, konuşmasını yazıya dökebileceğini ifade etti. Projeyi yaklaşık 1,5 yıldır yürüttüklerini belirten Çevik, şunları söyledi: "Tutanak Bilgi Sistemi'nde, konuşmacı konuştuktan sonra stenograflarımız artık uzman stenograf gibi çalışacak, yazıya dökülmüş metni kontrol edecek. Bizdeki kontroller her zaman çok fazladır. Sonra bilgisayar üzerinden uzmanımız kontrol edecek, sonra başkan yardımcımız. Birleştirme işlemini artık memurumuz yapmayacak. O, ortak kelimeyi bulup birleştirecek. Bu sistem, Tutanak Bilgi Sistemi Projesi. Buradaki yapay zeka konuşmayı yazıya dökecek ve konuşmacıyı tanıyacak. Bir vekilimiz çıkıp konuştuğunda onun ismini açacak, sesini tanıyacak, konuşmasını da devamında yazacak. Diğer yaptığımız bütün işleri de bu sistemle gerçekleştireceğiz inşallah."

TARTIŞMALAI OTURUMLARDA NE OLACAK?

Çevik, kavgalı oturumlarda stenografların zabıtları yazarken, muhalefet milletvekili konuşuyorsa iktidar sıralarına döndüklerini, iktidar milletvekilleri konuşurken muhalefet sıralarına dönerek etrafı kontrol ettiklerini söyledi.

Kötü bir söz söylendiğinde, bu ifadenin ilk hangi vekilden çıktığının çok önemli olduğunu kaydeden Çevik, müdahale zabıtlarını yazmanın çok stresli olduğunu ancak stenografların kavga anında panik olmayarak işlerini en iyi şekilde yaptığını vurguladı.

Yapay zekanın tartışmalı oturumlarda konuşmaları algılayıp algılayamayacağına ilişkin ise Çevik, "Yapay zeka tartışmaları algılayamayacak. Kavga varsa biz normal ses kaydından hiç yararlanamıyoruz çünkü sesler üst üste biniyor, ayırt etmeniz mümkün değil. O zaman artık steno devreye giriyor. Yapay zeka da olsa bu stenografa ihtiyaç her zaman olacak çünkü kavgalı oturumda o sesleri ayırt edemez, kimin ne dediğini bilemez. Burada bir insana ihtiyaç var" ifadelerini kullandı.