İHD, hasta mahpus genelgesini değerlendirdi: “Başlangıç olarak olumlu”

İnsan Hakları Derneği, hasta mahpuslarla ilgili Cumhurbaşkanlığının af yetkisini düzenleyen Adalet Bakanlığı genelgesi hakkında açıklama yaptı.

Adalet Bakanlığı Ceza İşleri Genel Müdürlüğünün 2 Ocak 2023 tarih ve 20/1 nolu genelgesi ile “sürekli hastalık, sakatlık ve kocama sebebi ile kişilerin cezalarının hafifletilmesi veya kaldırılması hakkında işlemler” konusunda yeni kriterler getirildi.

Genelge ile mahpusların veya kanuni temsilcilerinin talebi olmaksızın Cumhuriyet Başsavcılıkları tarafından resen işlem başlatılabileceği düzenlendi.

İHD, genelgeyi, “oldukça önemli ve olumlu” olarak değerlendirdi: “Bu şekilde hapishanelerde tutulan sürekli hastalığı bulunan, engelliliği veya kocama sebebi ile hapishanede kalamayacak mahpusların tam olarak listesi çıkarılabilecek ve bu şekilde salıverilmeleri ile ilgili sahici bir süreç başlatılabilecektir.”

“Uygulanmasının takip edilmesi gerekir”

İHD bugünkü açıklamasında şu bilgileri paylaştı:

“Genelge ile mahpusun bulunduğu yerdeki tam teşekküllü devlet hastanesi sağlık kurulu raporunun Adli Tıp Kurumuna gönderilmesi ve Adli Tıp Kurumu talep etmediği sürece mahpusun gönderilmemesi istenerek, hasta mahpusların ring yollarında mağdur edilmesinin önüne geçilmiştir. Ancak son noktada Adli Tıp Kurumunun mahpusu talep etmesi halinde sakıncaları azaltmak için muayene gününden önce sevkinin sağlanacağı belirtilerek sakıncalar en aza indirilmeye çalışılmıştır.

“Genelgede Adli Tıp Kurumundan, mahpus hakkında sadece “sürekli hastalık, sakatlık ve kocama” hali bulunup bulunmadığının tespiti istenerek bu hususta önemli bir adım atılmıştır. Çünkü Adli Tıp Kurumu genellikle kişinin sürekli bir hastalığı olduğunu belirtip cezaevinde kalıp kalamayacağına dair görüş yazarak süreci çıkmaza sokmakta idi. Genelgenin bu şekilde düzenlenmesinin önemli olduğunu düşünüyoruz.

“Genelgenin 5. maddesinde hakkında rapor verilen mahpus ile ilgili olarak kolluk marifeti ile mahpusun mesleği, şahsi durumu ve aile durumunun araştırılacak olmasının yazılması uygulamada sıkı takip edilmesi gerekmektedir. Çünkü TMK kapsamındaki mahpuslar bakımından bu tarz araştırmalar genellikle sübjektif kanaat içermektedir. Bu yönü ile genelgenin bu kısmını eleştirmekteyiz.

“Genelgede tutuklular bakımından da aynı işlemlerin yapılması gerektiği ve bu kişiler ile ilgili bu durumun bir tahliye sebebi olarak belirtilip bu konuda mahallinde karar verilmesinin istenmesinin de önemli olduğunu düşünüyoruz. Çünkü mahkemeler sürekli hastalığına rağmen çok sayıda tutuklu ile ilgili tutuk devam kararı vermektedirler.

“Bakanlığın bu genelgesini başlangıç olarak olumlu bulmaktayız. Ancak hasta mahpusların sorununun çözülebilmesi için 4 Kasım 2022 tarihinde açıkladığımız hasta mahpuslar ile ilgili infaz kanunu değişiklik öneri raporumuzun dikkate alınarak infaz kanununda ve TMK’da esaslı değişikliklerin yapılması gerekmektedir.

“Adalet Bakanlığı tarafından hazırlanan genelgenin hasta mahpusların yaşadığı problemleri çözme konusunda ilk adım olduğunu, ancak sorunları kalıcı olarak çözmek için yapılması gereken yasal düzenlemelerin sivil toplum örgütleri, barolar, tabip odaları ve diğer ilgili kişi ve kurumların da katılımını esas alan bir yöntem ile tamamlanması gerektiğini belirtmek isteriz.”

• Türkiye hapishanelerinde Adalet Bakanlığının 1. Aralık 2022 tarihli istatistiklerine göre 336 bin 315 tutuklu ve hükümlü bulunuyor. Bu kişilerden 65 yaş ve üstünde olan kişi sayısı 5 bin 513 kişi. Bakanlığın istatistiğine göre 277 müstakil kapalı, 88 açık, 4 çocuk eğitim evi, 10 kadın kapalı, 8 kadın açık ve 9 çocuk kapalı cezaevi olmak üzere 396 infaz kurumu var. İnfaz kurumlarının toplam kapasitesi 286 bin 797’dir. Bu durumda halen 49 bin 518 mahpus kapasite fazlası olarak hapishanelerde tutuluyor.
• İHD Merkezi Hapishaneler Komisyonunun Nisan 2022 tespitlerine göre Türkiye hapishanelerinde 651’i ağır olmak üzere 1517 mahpus bulunuyor. 2022 yılında hapishanelerde 76 kişi hayatını kaybetti, içlerinden 35’i hastalıkları nedeni ile yaşamını yitirdi.