Hükümetten bütçeye 'tedbir paketi'

Türkiye, normalleşmeye yönelik gündemi tartışırken sürpriz 'tedbir paketi' açıklaması geldi. Bütçeye GSYH’nin yüzde 0.8’i kadar müdahale edilecek. Yaratılan mali alan kullanılmayacak ancak salgın nedeniyle gerekirse kullanılacak. Bütçe açığı yüzde 18.41 oranında azaltılacak.

Bunun için bütçe yıl sonu temel büyüklükleri tahmin ve hedefleri değiştirildi. Harcamalar yüzde 8.05 oranında daha fazla hedeflendi ancak yüzde 13.94 gelir artışıyla bütçe açığı aşağı çekilecek. 

Dünya gazetesinden Mehmet Kaya'nın haberine göre; yıl sonu bütçe açığının GSYH’ye oranı yüzde 4.3’ü düzeyinden, yüzde 3.5’i seviyesine çekildi. Bunda yıl sonu büyüme tahmini revizesi de yer aldı.

Tedbir: Oluşturulan mali alan kullanılmayacak

Raporda, yılın kalan dönemi için beklentilerin olumlu olduğu vurgulanırken, hali hazırda yürürlükte olan vergi düzenlemeleri ile yıl içindeki dinamiklerin değişmesinden doğan gelir artışıyla ortaya çıkan mali alanın, sadece salgın nedeniyle ilave harcama gerekirse kullanılacağı, böyle bir durumda dahi seçici, odaklı ve geçici nitelikli önlemler alınacağı vurgulandı. Ayrıca, gerekirse ve böyle bir tedbir alınırsa bunun orta vadeli kamu maliyesi hedefleri çerçevesinde olacağı belirtildi. Bu ifade, harcama için ilave gelir tedbiri alınabileceği anlamına geliyor.

Raporda, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından daha önce açıklanan Ekonomi Reform Programı'nın hayata geçirileceği vurgulanarak kamu maliyesine yönelik; para politikası-kamu maliyesi uyumunun güçleneceği, mali disipline bağlı kalınacağı, tek seferlik yerine kalıcı gelirlere odaklanılacağı, vergiye uyumun artırılacağı, yatırımcı dostu maliye politikası uygulanacağı, şeffaflık taahhütleri yinelendi.

Gelir hedefindeki revizeler ve vergi tedbirleri

Yapılan revize ile 2021 bütçe geliri 153.5 milyar TL daha yüksek tahmin edildi. Raporda bu iyileşmenin, 96.2 milyar TL’sinin büyüme, enflasyon, istihdam,vergiler gibi temel ekonomik dinamiklerdeki normal değişikliklerden, 19.4 milyar TL’sinin geçmiş yapılandırmalardan, 37.7 milyar TL’sinin yapılan vergi düzenlemelerinden ve 21.1 milyar TL’sinin vergi dışı gelirlerdeki artıştan geldiği açıklandı.

Vergi gelirlerindeki beklenen artışın aşılamanın yaygınlaşmasıyla salgının etkisinin azalması ve normalleşmeden gelen ekonomik aktivitedeki artıştan kaynaklandığı vurgulandı.

Raporda önceki dönemde alınan vergi önlemlerinin toplamının 37.7 milyar TL’ye ulaştığı açıklandı. Buna göre, kurumlar vergisinin 2021 için yüzde 25 uygulanmasından 18; KDV tevkifatının kapsamının genişletilmesinden 9; yıllara yayılan inşaat işlerindeki gelir vergisi tevkifatından 2.5, finansman gider uygulamasında yüzde 10’luk gider yazmanın ertelenmesinden 4, özel iletişim vergisinin yüzde 10’a yükseltilmesinden 1.6; altın ithalatından KKDF alınmasından 2 milyar TL, elektrikli araçların ÖTV artışından da 600 milyon TL ilave gelir oluştu. Buna karşılık salgın nedeniyle, bazı sektörlerdeki vergi indirimi, TL yatırımlarındaki vergi avantajı nedeniyle 26.9 milyar TL gelirden vazgeçilmiş oldu.

Harcamalar: Salgın devam ederse, destekler devam edecek

Raporda, bütçe giderlerinde ilave 108 milyar TL’lik bir harcama olacağı bilgisine yer verildi. Bunun 35.9 milyar TL’sinin Kovid-19 salgını nedeniyle yapılan ilave harcamalar olduğu belirtildi. Enflasyon nedeniyle emekliler ve personele ek artış yapılmasından 40.2, gelirlerdeki artış nedeniyle yerel yönetimlere aktarılan payın artmasından 23.3 ve yatırım, ilave istihdam, afet konut yapımı harcamalarından ise 38.1 milyar TL ilave harcama oluştuğu belirtildi. Buna karşılık yapılandırma kaynaklı olarak sosyal güvenlik prim ve diğer kalemlerden 29 milyar TL harcama azalışı olacağı vurgulandı.

Raporun, üç aylık değerlendirme bölümünde harcamalara yönelik olarak, cari transferlerde ve mal-hizmet alımlarında disiplinin devam edeceği belirtilirken, salgının etkisi sürmesi halinde ihtiyaç duyulan tüm alanlardaki desteklerin devam edeceği taahhüt edildi.

İstihdam: Salgın etkisinin azalmasıyla hizmetler sektörü hareketlenir

Raporda, istihdamda 2020’de 1.3 milyon kişilik azalışa dikkat çekilerek, '2021 yılında işgücü piyasası daha olumlu bir görünüm arz etmekle beraber özellikle hizmetler sektöründeki yavaş toparlanma istihdamı baskılamaktadır' bilgisine yer verildi. Kadın ve gençlerin istihdamına yönelik destek programı uygulandığı hatırlatılan raporda, “Salgının hız kesmesi ve hizmetler sektöründe beklenen toparlanmanın önümüzdeki dönemde işgücü piyasasına olumlu yansıması beklenmektedir” denildi.

Yeşil tahvil ihracına hazırlanılıyor

Raporda, Çevresel, Sosyal ve Yönetişim (Environmental, Social and Governance- ESG) kriterlerinin yatırımcı kararında ilgisini çektiği belirtilerek bu yatırımcılara yönelik bir tahvil ihracı hazırlığı olduğu da belirtildi. Raporda “İklim krizinin ve Kovid-19 salgının da etkisiyle, ESG tahvil piyasası önemli ölçüde büyümüştür. Bu gelişmeler ışığında, Bakanlığımız tarafından uluslararası ESG tahvil piyasasında tahvil ihracı yoluyla borçlanma işlemi gerçekleştirilmesi hedeflenmekte olup bu kapsamda bir tahvil çerçeve dokümanı hazırlanmaktadır. Piyasa koşullarına bağlı olarak gerçekleştirilebilecek potansiyel bir ihraç ile yeni bir uluslararası yatırımcı tabanına ulaşılması hedeflenmektedir” denildi.

Riskler: Kovid-19 salgının seyrine göre iyimser ve kötümser senaryo

Raporda, GSYH’nin yüzde 3.5’i kadar bütçe açığını içeren baz senaryo yanında; Kovid-19 salgınının daha ağırlaşacağı kötümser senaryo ve salgının etkisinin azalacağı iyimser senaryoya yönelik tahmin de yer aldı. İyimser senaryoda, turizm-hizmetlerdeki iyileşme, istihdam, reel sektör karları nedeniyle vergi gelirleri artışı, eşel-mobilden gelir kaybının azalması, salgın harcamalarının azalmasıyla GSYH’nin yüzde 2.7’si kadar bütçe açığı ihtimaline yer verildi. Kötümser senaryoda tersi gelişmeler nedeniyle oluşacak gelir kaybı sonrası GSYH’nin 4.6’sı kadar bütçe açığı tahmini yapıldı.

Bütçe hedeflerinin değişmesinin gerekçesi: 'Salgındaki olumlu gidiş ortamında bütçe hazırlanmıştı'

Raporda, 2021 yılı bütçesinin bütün dünya salgının hızının yavaşlayacağı varsayımının olduğu bir ortamda hazırlandığı ancak salgının sürmesiyle harcamalarda artış yaşandığı belirtildi. Ayrıca enflasyon ve akaryakıt fiyatlarındaki uluslar arası değişimin ÖTV indirimleriyle tüketiciye yansıtılmaması (eşel-mobil) kaynaklı gelir kaybı olduğu; bunların bütçe harcamalarının artışı yönünde baskı yaptığı kaydedildi.

İkince çeyrek büyüme beklentisi çift haneli

Hazine ve Maliye Bakanlığı raporunda, yıl sonu için yüzde 5.8 büyüme hedefi korunurken, yılın ikinci çeyreğinde büyümenin baz etkisi ve ihracatla birlikte çift haneli olacağı tahminine yer verildi. Yılın ilk çeyreğindeki yüzde 7 büyümeye yönelik katkılara ilişkin olarak ise 1.1 puanın net ihracattan, 5.9 puanın ise stok dahil yurt içi talepten geldiği kaydedildi.

Yılın tamamına yönelik ise raporda, “Para ve maliye politikalarındaki ihtiyatlı duruşla büyümenin yılın ikinci yarısında ılımlı seyretmesi öngörülmektedir” denildi.

Kovid-19'un mali etkisi: 15 Mayıs itibarıyla 661 milyar TL, yıl sonu tahmini 715.8 milyar TL

Raporda, Kovid-19 nedeniyle kamunun destekler, harcamalar ve vergi indirimleri gibi her türlü finansal önlemine yönelik bilgi de verildi. Destek başlığıyla verilen tabloda, kamunun kredi programları ve İşsizlik Sigortası Fonu harcamaları da sıralandı. Bu üç kalemden yapılan harcama, vergi harcaması vb. destekler ile kredi programlarından toplam 661 milyar TL hacme ulaşıldı.

Buna göre, bütçeden yapılan destek harcamaları ve salgın nedeniyle ilaç vb. harcamalardaki artıştan kaynaklanan tutar 49.2 milyar TL oldu. Destek amacıyla bütçeden vergi indirimleri ile vergi-prim ertelemesinin finansal yüküyle birlikte bütçe kaynaklı giderler 79.4 milyar TL oldu.

Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışmayı Teşvik Fonu'ndan 4.2 milyar TL, İşsizlik Sigortası Fonu'ndan ise 53.1 milyar TL çeşitli programlarla destek olarak verildi. Kredi programları kapsamında ise (kredi erteleme, destek unsuru içeren kredi programları) 524.3 milyar TL kullandırıldı.

Rapora göre, bütün bu program ve projeler-desteklere yönelik olarak 2021’de ilave 54.8 milyar TL’lik harcama-tutar oluşacak. Böylece toplam hacim 2021’de 94 milyar TL, 2020-2021 toplamında ise 715.8 milyar TL’lik hacim oluşacak.

Vergi dışı gelirler içinde cezalar yüzde 52 arttı

Hazine ve Maliye Bakanlığı raporunda, yılın ilk çeyreğinde vergi dışı gelirlerin yüzde 11.8 artarak 89 milyar TL olduğu belirtildi. Artışın özel gelirler ile faizler, paylar ve cezalar kalemlerindeki artışların katkı verdiği belirtildi. Bu kapsamda 2021 ilk çeyreğinde, bir önceki yıl aynı döneme gire teşebbüs ve mülkiyet gelirleri yüzde 9.5 azalarak 40.4 milyar TL; özel gelirler yüzde 51.8 artarak 6.1 milyar TL; faizler, paylar ve cezalar da yüzde 52 artarak 31.7 milyar TL oldu.