EŞİK’ten milletvekili aday listelerinde kadın vekil analizi

Yüksek Seçim Kurulu, 14 Mayıs 2023’te yapılacak seçimlerle ilgili milletvekilliği kesin aday listelerini 19 Nisan günü açıkladı. Eşitlik İçin Kadın (EŞİK) Platformu, Adalet ve Kalkınma Partisi (AK Parti), Cumhuriyet Halk Partisi (CHP), İyi Parti, Milliyetçi Hareket Partisi (MHP), Türkiye İşçi Partisi (TİP) ve Yeşiller ve Sol Gelecek Partisi (Yeşil Sol Parti) milletvekili listelerindeki kadın aday sayıları üzerine yaptığı incelemeyi paylaştı.

“Kadınlar siyasete girmek istemiyor iddiasını çürüten çok sayıda kadın aday adayı olmasına rağmen, birçok partinin kesinleşmiş listelerinde çok az sayıda kadına yer verildiği; büyük bölümünün de seçilemeyecek yerlere konularak listelerdeki kadın oranının yapay şekilde yükseltildiği görülmektedir” ifadelerine yer veren EŞİK, Yüksek Seçim Kurulu’nun listelerde cinsiyet belirtmediği için çalışmalarını tüm vekillerin isimlerini tek tek kontrol ederek gerçekleştirdiğini söyledi. Cinsiyete göre ayrıştırılmış veri toplamanın devletin ve kamu ya da özel ilgili tüm kurumların temel görevlerinden biri olduğuna dikkat çekilirken bu görevin yerine getirilmemesinin kadınlara karşı açık bir ayrımcılık olduğu vurgulandı: “Anayasa’nın başta eşitlikle ilgili 10. maddesi olmak üzere birçok maddesinin ve Türkiye’nin taraf olduğu BM CEDAW Sözleşmesi’nin 9 No’lu Genel Tavsiyesi’nin açık ihlali anlamına gelmektedir. Aynı zamanda devletlere cinsiyete dayalı ayrıştırılmış veri ve istatistik toplama yükümlülüğü getiren İstanbul Sözleşmesi (madde 10 ve 11), Pekin Eylem Planı gibi uluslararası sözleşmelere ve kadının insan haklarını düzenleyen belgelere de aykırıdır.”

Yeniden Refah Partisi’nin 2018 seçimlerinde barajı geçememiş olmasına rağmen, 14 Mayıs 2023 seçimine Cumhur İttifakı ile girdiği için barajı geçeceğinden birkaç vekil çıkarması öngörüldüğü ancak hangi şehirlerden kaç vekil çıkaracağı bilinmediği için yapılan hesaplara yansıtılmamıştır.

MHP’NİN 40, AK PARTİ’NİN 34, İYİ PARTİ’NİN 22, CHP’NİN 21 İLDE KADIN ADAYI YOK!

14 Mayıs seçimlerinden sonra Meclis’te yer alması beklenen siyasi partilerin kesinleşmiş aday listeleri üzerinden gerçekleştirilen inceleme ve 2018 seçim sonuçları temel alınarak yapılmış karşılaştırmalara göre:

• 33 ilden kadın vekil çıkmamakta. Bu iller TBMM’nin 28. dönemi boyunca sadece erkek vekillerce temsil edileceklerdir. Cumhuriyet tarihi boyunca kadın vekil çıkarmamış olan 20 ilden 18’inde bu seçimde de kadın vekil çıkmayacağı görülmektedir.
• MHP’nin 40, AK Parti’nin 34, İyi Parti’nin 22, CHP’nin 21 ilde kadın adayı bulunmamaktadır.
• Meclis’e 117 kadın vekilin girmesi ve Meclis’teki kadın oranının yüzde 19,50 olması beklenmektedir.
• TİP ile Yeşil Sol Parti’nin oy oranları 2018 seçimine göre artacak olursa, ilk sıralarda kadınlara en çok yer veren partiler oldukları için, Meclis’e girecek kadın sayısı da artacaktır.
• CHP ve İyi Parti açısından İstanbul, İzmir, Giresun, Karabük, Manisa, Tekirdağ, Zonguldak, Osmaniye gibi kimi illerdeki potansiyel oy artışı, Meclis’e 7-10 arasında daha fazla kadının girmesini sağlayabilir.
• Yeniden Refah Partisi’nin listelerine 48 kadın aday koyduğu görülmekle birlikte, birinci sırada kadınlara yer vermemiş olması sebebiyle, 14 Mayıs 2023 seçimlerinde vekil çıkaracak olsa bile, bunlar erkek vekiller olacaklardır.
• Milletvekili listelerinde kadın oranı en yüksek parti Yeşil Sol Parti (yüzde 43.50); ikinci parti ise TİP’dir (yüzde 42.13). Kadın adayı en az olan parti MHP’dir (yüzde 15.17); hemen ardından AK Parti (yüzde 18.67) gelmektedir.
• Aday listelerinde birinci sırada en çok sayıda kadın vekile yer vermiş olan parti TİP’dir (yüzde 47.06), ardından Yeşil Sol Parti (yüzde 39.08) gelmektedir. En az sayıda kadını birinci sıraya yazan parti AK Parti’dir (yüzde 4.60) ve onu MHP (yüzde 8.05) takip etmektedir.
• Meclis’e girecek en çok sayıda kadın vekil, 56 kadın milletvekili ile AK Parti’de görünse de oransal olarak değerlendirildiğinde, yüzde 41.54 kadın vekil oranı ile Yeşil Sol Parti ilk sırada yer almaktadır.
• Listelerde seçilebilir yerlerde yer alan kadın oranı en yüksek olan parti Yeşil Sol Parti (yüzde 41.54) iken en düşük orana sahip parti MHP'dir (yüzde 4.00). MHP’yi yüzde 11.36 ile İyi Parti, yüzde 18.18 ile CHP ve yüzde 19.05 ile AK Parti izlemektedir.
• Listelerdeki kadın oranı ile seçilebilir yere yazılan kadın oranları kıyaslandığında, aradaki farkın en açık olduğu parti TİP’dir, hemen ardından ise İyi Parti gelmektedir. İyi Parti listesinde yer bulan kadın sayısı 150 iken, seçilebilir yerde sadece 5 kadın adayın olduğu görülmektedir. İyi Parti’yi MHP takip etmektedir; MHP’nin listesinde 91 kadın varken, seçilebilir yere yazılan kadın sayısı sadece 2’dir. CHP listesinde 153 kadına yer vermekle birlikte, sadece 26 kadın aday CHP’den seçilebilir sıralarda yer almaktadır. (Seçilebilir yer nitelendirmesi, 2018 seçim sonuçları baz alınarak oluşturulmuştur.)
• Partilerin listelerinde seçilebilir yerin hemen altında bir kadın adaya yer verdiği görülmektedir. Bu durum AK Parti listelerinde 15, Yeşil Sol Parti’de 13, CHP listelerinde 11, İyi Parti’de 7, MHP’de 6, TİP’de 3 ilde görülmektedir. Bu da bize, siyasi partilerin seçilebilir sırada kadın aday eksikliğinin farkında olduklarını ve mümkün olduğunca üst ama seçilmesi riskli sıralara kadınları koyduklarını ve seçilebilmek için en yoğun emeği sarfetmek durumunda kalacak adayların da kadın adaylar olacağını göstermektedir.

İLLERDEKİ DURUM

• MHP’nin 40 ilde kadın adayı bulunmamaktadır.
• AK Parti; Adıyaman, Amasya, Artvin, Bilecik, Bingöl, Bitlis, Burdur, Çankırı, Çorum, Elazığ, Giresun, Gümüşhane, Hakkari, Isparta, Kars, Kırşehir, Mardin, Muğla, Muş, Nevşehir, Niğde, Ordu, Rize, Siirt, Sinop, Tokat, Yozgat, Bayburt, Kırıkkale, Bartın, Ardahan, Iğdır, Karabük ve Kilis’te yani toplam 34 ilde hiç kadın adaya yer vermemiştir.
• İyi Parti; Afyon, Ağrı, Amasya, Artvin, Bilecik, Bitlis, Bolu, Burdur, Giresun, Gümüşhane, Kastamonu, Kırşehir, Muş, Niğde, Sinop, Tokat, Tunceli, Uşak, Bayburt, Şırnak, Ardahan ve Kilis’te yani toplam 22 ilde hiç kadın adaya yer vermemiştir.
• CHP; Ardahan, Artvin, Bilecik, Bingöl, Edirne, Erzincan, Erzurum, Iğdır, Karabük, Kastamonu, Karaman, Kayseri, Kırıkkale, Kırşehir, Kilis, Malatya, Rize, Siirt, Sinop, Sivas, Şırnak ve Tokat’ta yani toplam 21 ilde hiç kadın adaya yer vermemiştir.
• Millet ittifakı; Ardahan, Artvin, Bilecik, Iğdır, Kastamonu, Giresun, Gümüşhane, Sinop, Tokat, Kırşehir, Kilis, Şırnak ve Rize’de, yani toplam 13 ilde, 6 parti olarak tek bir kadın aday çıkarmamış durumdadır.
• Emek ve Özgürlük İttifakı’nın tüm illerde kadın adaylara, eşit temsile yakın oranda yer verdiği görülmüştür.

EŞİK, yaptığı açıklamada “Cumhuriyetin ikinci yüzyılında da sadece erkeklerin yönettiği; kadınların, çocukların, tüm toplumun hayatı hakkında tek karar ve yetki sahibinin erkekler olduğu bir ülke istemiyoruz” dedi.

Geçtiğimiz yıllardaki seçimlerden farklı olarak bu seçimde, seçim ittifaklarından biri tarafından kadınların hakları ve hayatları ana pazarlık konularından biri haline getirilmesine dikkat çeken EŞİK Platformu, “Seçim propagandası adı altında her gün kadın erkek eşitliğine ve LGBTİ+ varoluşa yönelik ağır saldırılar yapılmaktadır. Bu saldırıların oluşacak olan yeni Meclis’te de süreceği açıktır. Yasal güvenceli eşit temsil sağlayıncaya kadar mücadeleye devam edeceğiz” ifadelerini kullandı.