CPJ: Cezaevindeki gazeteci sayısı tüm zamanların en yüksek seviyesinde

Gazetecileri Koruma Komitesi’nin (Committee to Protect Journalists / CPJ) yayınladığı son rapora göre çalışmaları nedeniyle hapsedilen gazetecilerin sayısı 2021’de 293’e ulaşarak küresel bir rekor kırdı.

Komite 2020’de dünya genelinde 280 gazetecinin demir parmaklıklar arkasında olduğunu bildirmişti.

Ayrıca CPJ’nin raporuna göre bu yıl şimdiye kadar en az 24 gazeteci yaptıkları haber nedeniyle öldürüldü, 18 gazetecinin ise yaptığı haber nedeniyle mi öldürüldüğü netleştirilemedi.

Çin en çok gazeteci hapseden ülke

Çin, 50 kişiyle üst üste üçüncü yılda da dünyanın en çok gazeteci hapseden ülkesi olmaya devam etti. Myanmar, 1 Şubat’taki askeri darbenin ardından medyaya karşı baskısını artırdı ve 26 gazeteciyle en çok gazeteci hapseden ikinci ülke konumuna yükseldi. Myanmar’ı sırasıyla Mısır (25), Vietnam (23) ve Belarus (19) izledi.

CPJ Yazı İşleri Müdürü Arlene Getz raporda “Tutuklu gazetecilerin sayısındaki amansız artışın nedenleri ülkeler arasında farklılık gösteriyor. Ancak hepsi keskin bir eğilimi yansıtıyor: Bağımsız haberciliğe karşı artan bir hoşgörüsüzlük. Cesaretli otokratlar , kendilerini iktidarda tutmak için yasaları giderek daha fazla görmezden geliyorlar ve uluslararası normları hiçe sayıyorlar. COVID-19’la meşgul ve iklim değişikliği gibi konulara öncelik vermeye çalışan bir dünyada, baskıcı hükümetler, insan hakları ihlallerine karşı halkın öfkesinin köreldiğinin ve demokratik hükümetlerin siyasi veya ekonomik misilleme konusunda daha az iştahlı olduğunun açıkça farkındalar” diye yazdı.

Türkiye 6. sırada

Raporda Türkiye’ye de yer veren Getz “Bazı beklenmedik ülkelerin daha fazla gazeteciyi hapse atma eğilimine karşı çıktığı doğru. Bir zamanlar dünyanın en çok gazeteci hapseden ülkesi olan Türkiye, geçen yıl 20 mahkumu serbest bıraktı. Şimdi CPJ’nin sayımına göre altıncı sırada yer alıyor” diye ekledi. Buna rağmen Getz Türkiye’de 18 gazetecinin cezaevinde tutulduğu bilgisini paylaştı.

Ancak Getz “Daha düşük mahkum sayısını basına karşı bir tutum değişikliğinin işareti olarak görmek saflık olur” uyarısında bulundu ve şöyle devam etti:

“CPJ'nin de belirttiği gibi, 2016'daki başarısız darbe girişiminin ardından Türkiye'nin uyguladığı baskı, ülkenin ana akım medyasını etkili bir şekilde ortadan kaldırdı ve birçok gazeteciyi mesleği bırakmaya yöneltti. Hükümet, şartlı tahliye edilen daha fazla gazetecinin duruşma veya temyiz sonuçlarını beklemesine izin verdiğinden, Türkiye'deki hapis gazeteci sayısı düşüyor.”

"Veriler iyimserliğe yer bırakmıyor" 

Suudi Arabistan, Çin, Mısır, Etiyopya, Belarus, Eritre, İran gibi ülkelerden örnekler veren CPJ, raporda “İfade özgürlüğü için bu acımasız yılda, bu tür bir hoşgörüsüzlükler, hapsedilen gazetecilerin sayısının yakın zamanda rekor kırmayı bırakacağına dair iyimserliğe çok az yer bırakıyor” eleştirisini yöneltti.

CPJ Genel Müdürü Joel Simon da "293, dünya çapında hapiste bulunan gazetecilerle ilgili olarak, CPJ'nin altı yıldır üst üste kaydettiği en yüksek rakam. Bu rakam iki içinden çıkılmaz zorluk olduğuna işaret ediyor. Hükümetler bilgiyi kontrol etmek ve yönetmek için kararlı ve bunları yapmak için gösterdikleri çabalar konusunda da oldukça arsızlar" dedi.

Rapordan kısa kısa:

• CPJ, 1 Aralık 2021 itibarıyla çalışmaları nedeniyle öldürülen 19 gazeteci raporladı. Çatışma bölgelerinde haber yapan üç gazeteci ve protestoları ya da sokak çatışmalarını haberleştirirken iki gazeteci daha öldürüldü. 2020'nin tamamında 22 gazeteci öldürülmüştü.

• Meksika, gazeteciler için Batı yarımkürenin en ölümcül ülkesi olmaya devam etti. Üç gazeteci, yaptıkları haberlere karşılık doğrudan misilleme olarak öldürüldü. CPJ, gazetecilikleriyle ilgili olup olmadıklarını belirlemek için diğer altı cinayeti araştırıyor.

• Hindistan, çalışmalarına misilleme olarak öldürülen en fazla sayıda gazeteciye (dört) sahip ülke. Ayrıca bir protestoyu izlerken bir gazeteci öldürüldü.

• Latin Amerika hapishane sayımında altı gazeteci listeleniyor: Üçü Küba'da, ikisi Nikaragua'da ve biri Brezilya'da. Nispeten düşük bir sayı olsa da, CPJ bölgedeki basın özgürlüğünde rahatsız edici bir düşüş tespit etti.

• 293 gazetecinin en az 17’si siber suçlarla itham edildi.

• Gözaltına alınan 293 gazetecinin 40'ı – yüzde 14'ü – kadın.

• Raporun son teslim tarihine kadar Kuzey Amerika'da hiçbir gazeteci hapse atılmadı. Ancak, CPJ'nin ortağı olan ABD Basın Özgürlüğü Takipçisi ( U.S. Press Freedom Tracker), 2021 boyunca ABD genelinde 56 gazetecinin gözaltına alındığını kaydetti. Gözaltıların yüzde 86’sı protestolar sırasında meydana geldi. Kanada'da ise toprak hakları protestosunu haber yaparken gözaltına alınan iki gazeteci bulunuyor.