Bekçilerin görev ve yetkileri yeniden tanımlandı

Resmî Gazete'nin bugünkü (5 Nisan) sayısında "Çarşı ve Mahalle Bekçilerinin Çalışma Usul ve Esasları ile Kıyafetlerine Dair Yönetmelik" yayımlandı.

18 Haziran 2020 tarihli Çarşı ve Mahalle Bekçileri Kanunu ile 5 Nisan 2023 tarihli yönetmelik karşılaştırıldığında birçok alt başlıkta detaylandırmaya gidildiği görüldü. Yönetmeliğe göre bekçiler jandarma bölgesinde de göev yapabilecek. Böylelikle AKP iktidarı döneminde yeniden uygulamaya konulan bekçi sistemi daha da yaygınlaşmış olacak. 

"Önleyici, koruyucu görev ve yetkiler" alt başlığında, 2020'deki kanunda "Kişilerin can, mal ve ırzına yönelik saldırı ve tehditleri önlemek ve genel kolluk kuvvetleri gelinceye kadar gerekli tedbirleri almak" olarak geçen madde, yeni yönetmelikte şu şekilde detaylandırıldı:

e) Kişilerin can, mal ve ırzına yönelik saldırı ve tehditleri önlemek için genel kolluk kuvvetleri gelinceye kadar gerekli tedbirleri alma görevi kapsamında;

1) Suç işlemeye yarayacak ve suç işlemeyi kolaylaştıracak aletlerin açıkta bırakılmaması ve açıkta bulunması zaruri olan eşyanın kaybolmaması için gerekli uyarılarda bulunarak kişilerin can, mal ve ırzına yönelik saldırı ve tehditleri engellemek amaçlı önlem alır.

2) Kişilerin can, mal ve ırzına yönelik bir suçüstü hali söz konusu olduğu takdirde derhal müdahale eder, suç şüphelilerini 17'nci maddenin birinci fıkrası gereğince yakalar ve genel kolluk kuvvetlerini durumdan haberdar eder.

3) Can, mal ve ırza yönelik bir saldırı veya tehdide uğrandığı iddiasıyla yardım istendiği takdirde ise genel kolluk kuvvetlerini durumdan haberdar ederek genel kolluk kuvvetleri gelinceye kadar kişiye refakat eder, yardıma ihtiyacı olan konularda yardımda bulunur.

Bunun yanı sıra "Durdurma ve kimlik sorma" ve "Adli görev ve yetkiler" başlıklarında da çeşitli detaylandırmaların yapıldığı görüldü.

"Adaylarda aranacak şartlar"da değişiklikler yapılmıştı

Son bir ayda bekçilerin çalışma usul ve esasları ile kıyafetlerine dair yönetmeliğin yanı sıra bir yönetmelik daha yayımlanmıştı.

17 Mart 2023 tarihli Çarşı ve Mahalle Bekçiliğine Giriş ve Eğitim-Öğretim Yönetmeliği'nde "Başvuru ve Adaylarda Aranacak Şartlar" başlığı altında bir dizi değişiklik yapılarak daha önce en fazla altı ay olan hapis cezası şartına ilişkin süren 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu'nda yer alan hükme dayanarak bir yıla çıkarılmıştı.

Ayrıca 2018'deki yönetmelikte yer alan "İlkokulu bitirmiş olmak" şartı, yeni yönetmelikte "Son başvuru tarihi itibarıyla en az lise veya dengi okul mezunu olmak" şartıyla değiştirilmiş, eski yönetmelikteki "Türk toplum telakkilerine göre kötü şöhretli tanınmamak" şartı ise yeni yönetmelikte kaldırılmıştı.

Yine 2018 tarihli yönetmelikte yer alan, "Adayın kendisinin ve evli ise eşinin; genelev, birleşme yeri, randevuevi, tek başına fuhuş yapılan konut ve benzeri yerlerde çalışmış veya aracılık ve bekleyicilik fiillerinde bulunmamış olmak, genel ahlak ve edebe aykırı mahiyette her türlü yazılı, sesli ve görüntülü eserleri, kaydedildiği materyale bakılmaksızın üretmek ve satmaktan veya kumar, uyuşturucu veya uyarıcı madde nedeniyle, hakkında herhangi bir adli veya İdari soruşturma veya kovuşturma devam ediyor olmamak, bunlardan dolayı İdari yaptırım uygulanmamak veya bu işler nedeniyle hüküm giymemiş olmak" şartı da yeni yönetmelikte yer almamıştı.

"Terör örgütleri ile bu örgütlerin legal veya illegal uzantılarının eylemlerine, toplantılarına, yürüyüş ve mitinglerine karışmamış, desteklememiş ve katılmamış olmak" şartı ise yeni yönetmelikte "legal ve illegal" kavramları kaldırılarak yer almıştı.

"İktidarın kolluk kuvveti"

2022 yılı verilerine göre Türkiye'de yaklaşık 30 bin çarşı ve mahalle bekçisi bulunuyor.

Kurulduğu günden bu yana yetkileri ve artan insan hakları ihlalleri nedeniyle tepki çeken bekçilik kurumu, kamuoyunda "AKP-MHP iktidarının kolluk kuvveti" ve "kadrolaşma aracı" olarak görülüyor. 

Son olarak Hatay'da, 6 Şubat depremlerinde hasar alan evden akrabasının eşyalarını çıkaran H.K. bekçilerce darp edilmişti.