Basın İlan Kurumu’nun resmi ilan cezaları AYM’ye gitti

Gazeteciler Cemiyeti’nin, Basın İlan Kurumu’nun (BİK) resmi ilan kesme cezalarına açtığı davada Bakırköy 9. Asliye Hukuk Mahkemesi Anayasa Mahkemesi’ne (AYM) gitti. BİK yönetiminin keyfi ve çerçevesi belirsiz ceza yetkisini AYM'ye taşıdı.

Mahkeme AYM’den 195 sayılı Basın İlan Kurumu Teşkiline Dair Kanun’un ‘Müeyyide (Yaptırım)’ başlıklı 49. maddesinin iptalini istedi.

Mahkeme, maddeyle ile ilgili AYM’nin pek çok kararında sistematik bir sorunun varlığına işaret ettiğini belirtti.

Resmi ilan ve reklam kesme cezalarına ilişkin koşulların çerçevesinin çizilmesi gerektiğini aktaran mahkeme, belirli bir açıklık ve kesinlikte olan ifadeler ile kanun maddesinin şekli ve maddi yönden yeniden düzenlenmesi gerektiğini aktardı. Kararda şöyle dedi:

Kanunun 49 maddesindeki resmi ilan ve reklam kesme usulünü kapsamı belirlenirken dengeleme kriterleri göz önüne alınarak ilgili kuralların olabildiğince dar bir uygulama alanına izin verecek şekilde tasarlanması ve kullanımının acil bir toplumsal ihtiyacın gerekli kıldığı durumlara özgülenmiş olması gerektiğinin dikkate alınmasını,

Bu bağlamda hangi davranış veya olgulara hangi hukuksal sonuçların bağlanacağı ve bu bağlamda kurumsal makamlar için nasıl bir müdahale yetkisi doğacağı belirli bir kesinlik ölçüsünde ortaya konulması gerektiği,

Bu çerçevede 49. maddenin basının etik niteliklerini artırmaya yönelik sunduğu korumanın sınırları netleştirilmeli ve hangi eylemlerin bu nitelikleri ihlal edeceği konusunda bir ölçüt/eşik değer belirlenmesi gibi kriterlerin oluşturulması yönünde tespitler yaptığı anlaşılmakla söz konusu 195. sayılı kanunun 49. maddesinin Anayasaya aykırılığı nedeniyle iptal istemli Anayasa Mahkemesine itiraz başvurusunda bulunulmasına karar vermek gerekmiştir.

BİK, muhalif medyaya uyguladığı cezalarla gündem

Basın İlan Kurumu, kamu tüzel kişiliğine haiz ve özel bütçeli bir idare. Resmi ilan ve reklamların süreli yayınlara fikir ve içtihat farkı gözetilmeksizin dağıtımının sağlanması amacıyla 1961’de 195 sayılı kanunla kuruldu. Günümüzde gazete, dergi ve internet haber sitelerine resmi ilan ve reklam veriyor.

Ancak BİK, tarafsız olması gerekirken iktidara muhalif medyayı çeşitli gerekçelerle sürekli cezalarla karşı karşıya bırakıyor. Cezaları, yetkisini aldığı kanundaki ‘Müeyyide (Yaptırım)’ başlıklı 49. Maddesi uyarınca kesiyor. Fakat söz konusu madde, oldukça muğlak ifadeler içeriyor. Cezanın hangi şartlarda uygulanacağına dair bir hüküm bulunmuyor. Söz konusu madde şöyle:

Madde 49: Müeyyide

Bu kanuna veya bu kanuna dayanılarak yapılacak yönetmeliğe veyahut Kurum Genel Kurulunun bu kanunda yazılı hususlarda ittihaz edeceği kararları ile yükletilen ödevlere yahut da basın ahlak esaslarına, riayet etmiyen gazete, dergi ve internet haber siteleri ile prodüktörler ve kamu idare ve teşekkülleri ve 42 nci maddede anılan sair ortakların sorumluları hakkında, diğer mevzuat hükümlerine halel gelmemek üzere, aşağıda yazılı olduğu şekilde muamele yapılır:

a) Kurum tarafından o gazete veya dergi ya da internet haber sitesine verilecek ilan ve reklamlar, kesinleşen Yönetim Kurulu Kararına dayanılarak, Kurum Genel Müdürlüğünce, iki ayı geçmeyecek bir süre ile kesilir. Ayrıca, bu kanunla temin edilen menfaatlerden de aynı şekilde faydalandırılmaz.

b) Prodüktörlük müessesesinin iki ayı geçmemek üzere kapatılması için, Kurul Genel Müdürlüğünce iş, Yönetim Kuruluna intikal ettirilir. Kesinleşen Kurul Kararını, o yerdeki valilik infaz eder

(Değişik ikinci paragraf: 13/10/2022 -7418/22 md.) (a) ve (b) bentlerinde yazılı hâllerde, Yönetim Kurulu Kararına karşı, kararın tebliğinden itibaren on gün içinde Kurum Genel Müdürlüğünün bulunduğu yerdeki Asliye Hukuk Mahkemesine itiraz edilebilir. Söz konusu itirazlarda basit yargılama usulü uygulanır. Bu yargılama neticesinde verilecek karar kesindir.

c) Kurum Genel Müdürlüğünün bildirmesi üzerine kamu idare ve teşekkülleri ile ortaklıkların sorumluları hakkında kendi statülerine göre disiplin muamelesi uygulanır. Böyle bir statü yoksa, o teşekkülün denetleme bakımından bağlı bulunduğu veya iştigal sahasına girdiği Bakanlık, uygun gördüğü bir disiplin muamelesi uygular. İlgili Bakanlığın yapacağı tebligata uyulması mecburidir

Yapılacak disiplin muamelelerinin neticesi Kuruma bildirilir. Kurumun, disiplin muameleleri aleyhinde yetkili mercilere veya Bakanlığa itiraz hakkı vardır.