Barzani Cumhurbaşkanlığı için YNK'den Cemal Raşid'i aday gösteriyor

Irak Ulusal Meclisi,13 Ekim Perşembe günü bir yıldır süre giden Cumhurbaşkanlığı krizini çözmek üzere bir araya gelecek. Ulusal Meclis toplantısına iki gün kala siyasal sürecin önemli aktörlerini ilgilendiren peş peşe gelişmeler bir çözüm sürecinin işlemekte olduğuna ilişkin belirtiler olarak kabul ediliyor.

Kanun Devleti Koalisyonu lideri Maliki serbest bırakıldı

İlk önemli haber İran yanlısı Şii, Kanun Devleti Koalisyonu'nun gözaltındaki lideri, eski Başbakan Nuri el-Maliki'nin, Mukteda es-Sadr grubuna yakın bir yargıcın başkanlık ettiği mahkeme tarafından kefaletle serbest bırakılması oldu.

Maliki kendisine ait olduğu ileri sürülen ve Sadr Hareketi siyasi heyet yardımcısı Nassar er-Rabii'ye  "saldırı" hazırlığı iddialarına kanıt olarak gösterilen ses kayıtları dolayısıyla gözaltına alınmıştı. Şarkul Avsat'ın haberine göre, Sadr Hareketi üyesi Yargıç Cafer el-Musavi, 11 Ekim'de yaptığı açıklamada "Üçüncü Karkh Sorgu Hakimliğinin ses kayıtlarına ilişkin soruşturma kararının ardından Maliki, bu sabah söz konusu mahkemenin huzuruna çıktı" dedi. Musavi, yargının Maliki'nin ilk ifadesinden sonra kendisini kefaletle serbest bırakmaya karar verdiğini belirtti.

KDP Rêbar Ahmed'i geri çekti ve Cemal Raşid'i işaret etti

İkinci önemli gelişme Kanun Devleti Koalisyonu'nun 12 Ekim Çarşamba günü Barzani'nin Kürdistan Demokrat Partisi'nin (KDP), Kürdistan Yurtseverler Birliği (YNK) üyesi Dr. Abdul Latif Cemal Raşid'in cumhurbaşkanlığı adaylığını destekleyeceğine ilişkin açıklaması oldu.

Ekurd.net internet haber sayfasının haberine göre Hukuk Devleti Koalisyonu, KDP ve KYB arasındaki anlaşma sonucunda halen Irak Su Kaynakları Bakanı olan YNK'li siyasetçi Raşid lehine adayı Rêbar Ahmed'i geri çektiğini duyurdu. 

Ancak Mezopotamya Ajansı'nın haberine göre YNK Sözcüsü Soran Cemal Tahir, cumhurbaşkanı adaylarının halen, görevdeki Cumhurbaşkanı Berhem Salih olduğunu belirterek, "Cumhurbaşkanlığı makamı aracılığıyla tüm taraflara hizmet etmek, anayasayı ve ulusların haklarını korumak istiyoruz" dedi ve yeni uzlaşma iddialarını yalanladı.

Ancak Mezopotamya ajansı da Rojnews'in haberine dayanarak KDP lideri Mesud Barzani, Sünni Egemenlik Koalisyonu Başkanı Hamis Hançer ve Hukuk Devleti Koalisyonu Başkanı Nuri el-Maliki'nin Irak cumhurbaşkanlığı için KDP'nin önceki adayı Rêber Ahmed'i geri çekerek Latif Raşid üzerinde anlaşmaya vardıklarını duyurdu. 

BM ırak temsilcisi:"Halk siyaset sınıfına inancını kaybetti"  

Perşembe günü, her şey "en iyi senaryo"ya göre gelişirse, dünyanın en zengin petrol yatakları üzerinde derin bir yoksulluk ve yolsuzluk içinde çırpınan Irak'ın özgürlük ve refaha giden barışçı bir yol açması için yeni bir umut doğmuş olacak.

Ancak BM Irak Özel Temsilcisi Jeanine Hennis-Plasschaert geçtiğimiz hafta BM Güvenlik Konseyi'ne sunduğu raporda, "halkın hayal kırıklığının arşa çıktığı"nı bildirmiş ve "Iraklıların büyük çoğunluğunun siyaset sınıfının ülkenin ve halkın çıkarların doğrultusunda çaba göstereceklerine inançlarını yitirdiklerini" söylemişti. 

Temsilci, Irak liderlerinin derhal sorumluluklarını üstlenerek diyaloga girmemeleri ve  halkın ihtiyaçlarını göz önüne almaya başlamamaları halinde "hayal kırıklığına çare bulunmayışının Irak'ın sorunlarını daha da içinden çıkılmaz hale sokacağı" konusunda uyarmıştı.

Cumhurbaşkanlığı çıkmazının arka planı 

Irak'taki Cumhurbaşkanlığı krizi, geçtiğimiz yıl Ekim'de gerçekleşen genel seçimler ardından Ulusal Meclis'te Irak Anayasasına göre Cumhurbaşkanı seçmek için gereken 2/3 çoğunluğa sahip bir blok oluşturulamamasından kaynaklanıyor. Irak Anayasası'na göre genel seçimlerle oluşan parlamentonun bir hükümet oluşturabilmesi için önce Cumhurbaşkanı'nı seçmesi ve Cumhurbaşkanı'nın bir başbakan adayını hükümet kurmakla görevlendirmesi gerekiyor. Süreç tamamlanamadığı için Irak'ta Cumhurbaşkanlığı ve Başbakanlık bir önceki seçimlerde bu görevlere getirilmiş eski Cumhurbaşkanı ve Başbakan tarafından yürütülüyor. 

Sadr'ın oluşturduğu Şii bloku Ekim 2021 seçimlerinde 73 sandalye kazanarak 329 sandalyeli parlamentonun en büyük grubu olmuştu. Ancak seçimlerin sonuçlanmasından bu yana, Cumhurbaşkanı'nın seçilmesi için gereken 2/3 çoğunluk, yarışan ittifakların hiçbirince sağlanamadı, hükümet kurma görüşmeleri durdu ve dünyanın en büyük petrol üreticisi olan ülke, petrol fiyatları durmaksızın yükselirken siyasal krizin daha da vahimleştirdiği ekonomik ve toplumsal bir krize sürüklendi.

Krizin kaynağı: Şiilerin bölünmesi

Irak anayasasında açık bir hüküm bulunmamasına karşın, yeni düzen kurulduğundan bu yana iktidar mevkilerinin paylaşımında Cumhurbaşkanlığı Kürtler'e, Başbakanlık Şiiler'e ve Meclis Başkanlığı Sünniler'e düşüyordu. Sadr'ın Irak Şiileri üzerindeki İran nüfuzuna kategorik karşıtlığı dolayısıyla Şii politik güçler arasında ortaya çıkan yarılma Şiiler'in tek bir blok olarak sahip oldukları tanzim edici rolü sona erdirdi.

Öte yandan, Kürtler arasındaki Cumhurbaşkanlığı'nın Kürdistan Yurtseverler Birliği'ne (YNK), Kürdistan Bölgesel Yönetimi Başkanlığı'nın Kürdistan Demokrat Partisine (KDP) bırakılmasına yönelik konsesus da KDP'nin Sadr ile ittifak kurarak Cumhurbaşkanlığı'na bir KDP'liyi aday göstermesiyle bozulunca, Irak Ulusal Meclisi'ndeki blokların herhangi birinin Cumhurbaşkanlığı seçimi için gerekli 2/3 çoğunluğu sağlayacak güce ulaşması olasılığı ortadan kalkmış oldu.

Sadr, Şii rakiplerinin oluşturduğu İran yanlısı Koordinasyon Çerçevesi'ni muhalefette bırakacak bir "çoğunluk hükümeti" düşüncesinin gerçekleşmesi için ilk adım olan Cumhurbaşkanlığı seçimi için 2/3 desteği elde edemeyince Haziran'da kendisine bağlı milletvekillerini istifaya zorlayarak Meclis'in feshine giden yolu açmak üzere yeni bir hamle yaptıysa da bundan da sonuç alamadı. Hükümet için müzakereler son buldu.

Sadr'ın Cuma namazları

Sadr ve 73 milletvekilinin Meclis'ten çekilişleriyle rakip Şii bloku İran yanlısı Koordinasyon Çerçevesi yasama meclisindeki en büyük siyasi grup haline geldi. 

Koordinasyon Çerçevesi'nin eski kabine bakanı Muhammed Şii el-Sudani'yi başbakan olarak aday göstermesi Sadr blokununun yokluklarında Cumhurbaşkanı seçilerek siyasal süreçten dışlanmaları algısıyla parlamentoyu işgale yöneltti. 

Sadr'ın Ağustos boyunca her hafta Yeşil Bölge'de süre giden Cuma namazlarının sonuncusu 29-30 Ağustos'ta Meclis ve hükümet binalarının işgaliyle ordu ve göstericiler arasında kanlı bir çatışmaya dönüştü. En az 20 kişi öldürüldü. Çatışmalar ülkenin diğer kentlerine yayılırken  Mukteda es-Sadr'ın televizyon konuşmasıyla son buldu. O tarihten beri, Irak seçkinlerinin krizden çıkış için çare arayışı sürüyor.