Avrupa Konseyi: HSK yapısı Avrupa standartlarıyla uyumsuz

Avrupa Konseyi milletvekilleri, hakim ve savcılar bakımından yolsuzluğun önlenmesi konusunda Türkiye'nin yeterli ilerleme kaydetmediği mesajı içeren bir rapor yayımladı. 

Avrupa Konseyi bünyesinde faaliyet gösteren Yolsuzluğa Karşı Devletler Grubu (GRECO), Türkiye'de milletvekilleri, hakim ve savcılar bakımından yolsuzluğun önlenmesiyle ilgili üçüncü ara uyum raporunu bugün Strasbourg'da yayınladı. Ara uyum belgesi, Türkiye hakkında aynı konuya ilişkin 2016'da yayınlanan Dördüncü Aşama Değerlendirme Raporu kapsamında hazırlandı.

HSK'nın yapısı

GRECO'ya göre Hakimler ve Savcılar Kurulu'nun (HSK) Cumhurbaşkanı ve TBMM tarafından belirlenen üyelerden oluşması ve üyelerinden hiçbirinin hakim ve savcıların kendileri tarafından seçilmiyor olması bağımsız ve özerk yargıya ilişkin Avrupa standartlarıyla çelişiyor.

Ankara raporun bu bölümüyle ilgili GRECO'ya ilettiği tutum belgesinde, HSK'nın "bağımsız olduğu, yapısı ve işleyişinin ülkenin ihtiyaçlarını yansıttığı ve dışarıdan herhangi bir siyasi etki altında kalmadığı" yönünde görüş belirtti. Ancak raporda, HSK gibi özerk kurumların üyelerinin en az yarısının kendi meslektaşlarınca seçilmesini gerektiren GRECO standartlarının Ankara tarafından "halen uygulanmadığı" kaydedildi.

GRECO, "hakim ve savcı adaylarının seçim ve hizmete alım süreci, adlî makam sahiplerinin görev yerlerinin kendi rızaları dışında değiştirilmesi, disiplin işlemleri ve savcı ve hakimlerin eğitimi" gibi konularda yürütmenin yargının işleyişi üzerinde "güçlü etki sahibi" olduğunu da not etti.

Hakim ve savcıların durumu

Raporda, HSK tarafından 6 Mart 2019 tarihinde yayımlanan Türk Yargı Etiği Bildirgesi'nin hakim ve savcılar arasında ayrım yapmadığı, biz dizi genel ilke içerdiği ve soyut olduğu belirtiliyor. GRECO bu bildirgeye, "tercihen ayrı belgelerde, hakim ve savcılara özgü görevlerin özelliklerini dikkate alan ve her biri mesleğe ilişkin somut örnekler sunan bir kılavuz eklenmesini" istiyor. Çıkar çatışmalarının açık tanımının yapılması, hediyeler ve üçüncü taraflarla temaslara ilişkin kuralların kayda değer şekilde geliştirilmesi gerektiğini söylüyor.

Milletvekillerinin durumu

Rapora göre, milletvekilleriyle ilgili olarak, 2020'de kabul edilen ikinci uyum raporundan bu yana somut herhangi bir gelişme kaydedilmedi. Milletvekillerine Yönelik Etik Davranış İlkeleri Kanun tasarısının mecliste görüşülmeyi beklediğini hatırlatan GRECO, tasarının "hediyeler, çıkar çatışmalarının özel olarak bildirilmesi, malvarlığı beyanlarının doğrulanması ve kamuya duyurulması" gibi konularda "yeterli ayrıntıdan yoksun" olduğuna dikkat çekti. 

GRECO, yasama sürecinde kamuoyu görüşünün alınmasına ilişkin kuralların belirlenmesi ve "daimi bir gizli danışma mekanizması, göreve alıştırma ve meclis etik davranış ilkelerine ilişkin hizmet içi eğitim" gibi milletvekillerinin dürüstlüğünü  temin etmeye yönelik önlemlerin de 2016'da yayınlanan Değerlendirme Raporu'ndan bu yana beklemede olduğunu bildirdi.

Yasama dokunulmazlığının kaldırılması sürecinin öncelik sırasına göre ele alınmasının ve milletvekilleri hakkında rüşvet suçlamasıyla yürütülen ceza soruşturmalarının engellenmemesinin sağlanması amacıyla önlem alınması yönündeki tavsiyelerinin de yerine getirilmediği sonucuna vardı.

Ankara'ya 9 ay süre

GRECO milletvekili, hakim ve savcılar bakımından yolsuzluğun önlenmesiyle ilgili  kalan tavsiyeleri yerine getirmek amacıyla alınan önlemler hakkında rapor sunması için Ankara'ya 31 Mart 2023 tarihine kadar süre verdi.

Türkiye Dördüncü Aşama Değerlendirme Raporu'nda yer alan 22 tavsiyeden 3'ünü "tatmin edici" şekilde yerine getirdi veya "ele aldı"; diğer tavsiyelerden 9'unu "kısmen" yerine getirdi, 10 tanesini ise henüz yerine getirmiş değil.  

GRECO ayrıca, Avrupa Konseyi Genel Sekreterini, uyulmayan tavsiyelerle ilgili Türkiye Dışişleri Bakanlığı'na ihtar mektubu göndermekle görevlendirdi.

GRECO nasıl çalışıyor?

Üyeleri arasında Türkiye'nin de bulunduğu Avrupa Konseyi'ne bağlı çalışan Strasbourg merkezli GRECO, çalışma yöntemi gereği, devletleri aşama aşama değerlendiriyor. Dönemsel olarak yayınlanan değerlendirme raporlarının ardından bu raporların içindeki tavsiyelere uyumla ilgili uygunluk ve ara uygunluk raporları yayınlanıyor. Raporlar, devletlerin izniyle yayınlanabiliyor. GRECO'nun rapor ve tavsiyeleri bir ülkenin yolsuzlukla mücadele kapasitesinin değerlendirilmesinde referans olarak alınıyor. GRECO'ya tüm Avrupa Konseyi üyesi devletlere ek olarak ABD de üye.