AİHM’in Demirtaş kararı: Mahkemeye ‘gizli’ yazıyla ‘gayri resmi’ tercüme

Adalet Bakanlığı, HDP eski Eş Genel Başkanı Selahattin Demirtaş’ın serbest bırakılmasını isteyen AİHM kararının uygulanmaması üzerine alınan Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi kararının “gayri resmi” tercümesini, “gizli” yazıyla savcılıklara gönderdi.

“AİHM'in Selahattin Demirtaş Kararının İcrası” konulu yazı sadece “bilgi” olarak gönderilirken eski AİHM yargıcı Rıza Türmen, Türkiye’nin AİHM yükümlülüklerine dikkat çekerek, Adalet Bakanlığı’nın “gereğini yapın” demesi gerektiğini söyledi.

AVRUPA KONSEYİ BAKANLAR KOMİTESİ’NİN ÇAĞRISI

AİHM’in, Demirtaş'ın ifade, özgürlük ve güvenlik, serbest seçim haklarının ihlal edildiğine hükmedip derhal serbest bırakılmasını isteyen Büyük Daire kararının üzerinden 10 ay geçti. Ancak Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'ne taraf olarak bu kararlara uymayı taahhüt eden Türkiye gereğini yapmadı, konu Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi’ne gitti.

AİHM’in kararlarının uygulanıp uygulanmadığını denetleyen Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi 14-16 Eylül tarihlerinde yaptığı toplantıda bu konuyu da ele aldı. Bakanlar Komitesi kararında, “Başvuranın bir an önce serbest bırakılması, İstanbul Ağır Ceza Mahkemesi tarafından verilen mahkûmiyet kararının bozulması ve 22’nci Ankara Ağır Ceza Mahkemesi'nde devam eden ceza yargılamalarının düşürülmesi ve anayasa değişikliğinin diğer tüm olumsuz sonuçlarının ortadan kaldırılması” için çağrıda bulunuldu, bu yöndeki AİHM kararı hatırlatıldı.

Kararda hükümete eylem planı sunması için verilen sürenin 22 Haziran 2021’de sona erdiği, davanın bir sonraki incelemesinin yapılacağı 30 Eylül'den önce genel tedbirler hakkında bilgi vermeleri için yetkililere çağrıda bulunulduğu kaydedildi. Ayrıca kararda dava üzerindeki incelemeye 30 Kasım-2 Aralık 2021’de devam edileceği, Demirtaş’ın o tarihe kadar hala serbest bırakılmamış olması halinde, Komite tarafından o toplantıda değerlendirilmek üzere Sekretarya’ya bir taslak ara karar hazırlaması talimatı verildiği belirtildi.

BAKANLIK, KOMİTE KARARININ ÇEVİRİSİNİ SAVCILIKLARA GÖNDERDİ

Demirtaş’ın AİHM süreciyle ilgili kamuoyuna açık olan bu karar, taraf olduğu için Adalet Bakanlığı tarafından da resmi olarak takip ediliyor. Adalet Bakanlığı İnsan Hakları Dairesi Başkanlığı da 27 Eylül 2021 tarihinde Bakanlar Komitesi’nin bu kararının “gayri resmi” tercümesini yaparak Adalet Bakanlığı Ceza İşleri Genel Müdürlüğü, Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü, Mevzuat Genel Müdürlüğü, Ankara ve İstanbul Cumhuriyet Başsavcılıklarına resmi bir yazı olarak gönderdi.

BAKANLIK ÜST YAZIDA AİHM KARARINI HATIRLATTI

“AİHM'in Selahattin Demirtaş Kararının İcrası” konulu yazıda, AİHM’in Selahattin Demirtaş başvurusuna ilişkin 22 Aralık 2020 tarihinde alınan kararın Büyük Daire nezdinde alınmış olması dolayısıyla aynı gün kesinleştiği belirtildi. Kararda Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'nin "10, 5/1, 5/3, Ek-1/3 ve 18. Maddelerinin" ihlal edildiğine karar verildiği hatırlatıldı.

BAKANLAR KOMİTESİ KARARI BİLGİYE SUNULDU

Söz konusu yazıda, “Bilgileri olduğu üzere; AİHM tarafından verilmiş olan ihlal kararlarının icrası Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi (AKBK) tarafından izlenmekte ve kararların icrasıyla ilgili süreçler (Dış politika ile ilgili konular hariç) Bakanlığımız tarafından takip edilmektedir. Demirtaş kararının icra denetimiyle ilgili olarak son olarak 14-16 Eylül 2021 tarih ve 1411 Sayılı DH Bakanlar Komitesi toplantısında bir takım kararlar alınmıştır. Alınan kararların Başkanlığımız tarafından yapılan gayri resmi Türkçe tercümesi ekte sunulmaktadır. Bilgilerinize saygılarımla arz ve rica ederim” denildi.

Adalet Bakanlığı üst yazıda “AİHM kararlarının icrasını takip etmekle” görevli olduğunu belirterek kararı iç yargı sürecindeki kurumlarla paylaşmış oldu. Ancak kamuoyuna açık olan kararın “gizli” ibareli bir yazıyla gönderilmesi ve sadece “bilginize” diye sunulması da tartışma konusu oldu.

ADALET BAKANLIĞI’NIN ‘GEREĞİNİ YAPIN’ DEMESİ GEREK

Eski AİHM Yargıcı Rıza Türmen Adalet Bakanlığı’nın yaptığı bu yazışmayla ilgili Bakanlar Komitesi’ni de bilgilendirdiğini, açık olan bu sürecin oradan da takip edilebileceğine dikkat çekerek “gizli” ibaresine anlam veremediğini söyledi. Türmen’e göre, yazışmanın sadece “bilgiye sunma” şeklinde olması da sorunlu. Anayasa Mahkemesi kararları nasıl yerine getirilmek zorundaysa AİHM kararlarının da aynı şekilde yerine getirilmesi gerektiğine dikkat çeken Türmen, “AİHM kararında açık hüküm var. Türkiye bu kararları uygulamak zorunda. O nedenle ‘bu kararı uygulayın’ denilmesi gerekir” değerlendirmesinde bulundu.

Demirtaş’ın davasını yakından takip eden bir başka hukukçu da Adalet Bakanlığı'nın AİHM kararları karşısındaki sorumluluğunu bir yazı ile üzerinden atmaya çalıştığını belirterek, “’Bakanlık olarak üzerime düşeni yaptım, kararı ilgili kurumlara göndererek bilgilendirme yaptım. Ancak mahkemeler bağımsızdır, talimat verilemez’ demeye çalışıyor. Ama AİHM kararı açık, ‘derhal serbest bırakın’ deniliyor. Mahkemenin de bunu böyle algılaması gerekir” dedi.